Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy woda może pełnić rolę zasady?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

8) uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wskazuje kwasy i zasady oraz sprzężone z nimi pary wg teorii Brønsteda‑Lowry’ego;

• analizuje teorię kwasów i zasad Brønsteda‑Lowry’ego;

• uzasadnia, dlaczego dysocjacja elektrolityczna może być przykładem reakcji kwasowo‑zasadowej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• pogadanka;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• animacja;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda/mazak;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Kahoot!/Quizizz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel  wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu e‑materiale. Czy woda może być zasadą?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje pytanie uczniom: Dlaczego woda w pewnych warunkach może być zasadą?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel proponuje uczniom pracę z animacją przedstawiającej reakcję cząsteczek kwasów z wodą w świetle teorii Brønsteda‑Lowry’ego. Uczniowie samodzielnie analizują treści animacji i układają pytania zapisując je na kartkach. Po wyznaczonym czasie, na forum klasy zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostałe osoby weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów i koleżanek. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania 1‑8. (Nauczyciel może wyświetlać polecenia na tablicy multimedialnej). Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się (uczniowie nie korzystają z podpowiedzi), a następnie chętna lub wskazana osoba z danej pary udziela odpowiedzi. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania: co to jest kwas i zasada? Jakie znasz teorie kwasowo‑zasadowe? Jakie substancje ulegają dysocjacji elektrolitycznej? Dlaczego woda może pełnić rolę zasady?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Trudność mi sprawiało...

Praca domowa:

Zapisz równanie dysocjacji elektrolitycznej kwasu fosforowego(V), kwasu fluorowodorowego, wskaż sprzężone pary kwasu i zasady zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być wykorzystana w celu wizualnego przygotowania uczniów z tematu dysocjacji kwasów. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą jej użyć jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest kwas i zasada?

• Jakie znasz teorie kwasowo‑zasadowe?

• Jakie substancje ulegają dysocjacji elektrolitycznej?

• Dlaczego woda może pełnić rolę zasady?

2. Dodatkowe źródła informacji:

• Hulanicki A., Reakcje kwasów i zasad w chemii analitycznej, Warszawa 2012, wyd. 4.