Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Porównanie budowy amin i amoniaku
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:
2) porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i metyloaminy.
Zakres rozszerzony
XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:
2) porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i aminy (np. metyloaminy).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
buduje modele kulkowe cząsteczek amoniaku oraz cząsteczek wybranych amin;
określa kształty zbudowanych cząsteczek i hybrydyzację atomów azotu;
przedstawia podobieństwa i różnice w budowie amoniaku i amin;
rysuje wzory amoniaku i wybranych amin;
opisuje typ wiązań chemicznych występujących w cząsteczkach amoniaku i amin.
Strategia nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródlowego;
ćwiczenia uczniowskie;
modelowanie;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
modele kulkowo‑pręcikowe;
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
rzutnika multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, kreda;
zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku.
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: co amoniak ma wspólnego z aminami?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „budowa amin”.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Uczniowie samodzielnie analizują grafikę interaktywną zawartą w e‑materiale dotyczącym budowy amin alifatycznych i aromatycznych
Nauczyciel rozdaje uczniom modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie pracują parami i mają za zadanie zbudować cząsteczkę amoniaku oraz metyloaminy z rozdanych przez nauczyciela modeli chemicznych. Nauczyciel monitoruje poprawność wykonania zadania.
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie o hybrydyzację i kształt cząsteczek oraz o to czy cząsteczki mają budowę płaską czy przestrzenną (uczniowie na poziomie podstawowym mają za zadanie tylko określić czy budowa tych cząsteczek jest płaska czy przestrzenna; uczniowie na poziomie rozszerzonym mogą wykorzystać metodę VSEPR do określania hybrydyzacji i kształtu cząsteczek).
Na podstawie e‑materiału uczniowie zapoznają się z różnym zapisem cząsteczki amoniaku, a następnie razem z nauczycielem analizują analogiczną budowę amin.
Uczniowie określają rodzaj wiązań chemicznych występujących w cząsteczkach amoniaku i amin alifatycznych. Określają moment dipolowy i polarność cząsteczek. Następnie analizują możliwość tworzenia wiązań wodorowych przez cząsteczki amoniaku oraz aminy I-, II- i III‑rzędowe.
Uczniowie sprawdzają samodzielnie swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – w medium bazowym i w zakładce „sprawdź się”. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jaką hybrydyzację przyjmuje atom azotu w cząsteczkach amoniaku i amin? Ile wolnych par elektronowych ma atom azotu w cząsteczce amoniaku i amin? Jak to wpływa na kształt cząsteczek? Czy amoniak i aminy mogą tworzyć wiązania wodorowe? Jaki typ wiązań występuje w amoniaku i aminach?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana podczas przygotowywania się do zajęć oraz podczas powtórzenia materiału i porównaniu amin alifatycznych z aromatycznymi.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jaką hybrydyzację przyjmuje atom azotu w cząsteczkach amoniaku i amin?
Ile wolnych par elektronowych ma atom azotu w cząsteczce amoniaku i amin?
Jak to wpływa na kształt cząsteczek?
Czy amoniak i aminy mogą tworzyć wiązania wodorowe?
Jaki typ wiązań występuje w amoniaku i aminach?