Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Porównanie budowy amin i amoniaku

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

2) porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i metyloaminy.

Zakres rozszerzony

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

2) porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i aminy (np. metyloaminy).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• buduje modele kulkowe cząsteczek amoniaku oraz cząsteczek wybranych amin;

• określa kształty zbudowanych cząsteczek i hybrydyzację atomów azotu;

• przedstawia podobieństwa i różnice w budowie amoniaku i amin;

• rysuje wzory amoniaku i wybranych amin;

• opisuje typ wiązań chemicznych występujących w cząsteczkach amoniaku i amin.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• modelowanie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• modele kulkowo‑pręcikowe;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• rzutnika multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: co amoniak ma wspólnego z aminami?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „budowa amin”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują grafikę interaktywną zawartą w e‑materiale dotyczącym budowy amin alifatycznych i aromatycznych

2. Nauczyciel rozdaje uczniom modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie pracują parami i mają za zadanie zbudować cząsteczkę amoniaku oraz metyloaminy z rozdanych przez nauczyciela modeli chemicznych. Nauczyciel monitoruje poprawność wykonania zadania.

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie o hybrydyzację i kształt cząsteczek oraz o to czy cząsteczki mają budowę płaską czy przestrzenną (uczniowie na poziomie podstawowym mają za zadanie tylko określić czy budowa tych cząsteczek jest płaska czy przestrzenna; uczniowie na poziomie rozszerzonym mogą wykorzystać metodę VSEPR do określania hybrydyzacji i kształtu cząsteczek).

4. Na podstawie e‑materiału uczniowie zapoznają się z różnym zapisem cząsteczki amoniaku, a następnie razem z nauczycielem analizują analogiczną budowę amin.

5. Uczniowie określają rodzaj wiązań chemicznych występujących w cząsteczkach amoniaku i amin alifatycznych. Określają moment dipolowy i polarność cząsteczek. Następnie analizują możliwość tworzenia wiązań wodorowych przez cząsteczki amoniaku oraz aminy I-, II- i III‑rzędowe.

6. Uczniowie sprawdzają samodzielnie swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – w medium bazowym i w zakładce „sprawdź się”. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jaką hybrydyzację przyjmuje atom azotu w cząsteczkach amoniaku i amin? Ile wolnych par elektronowych ma atom azotu w cząsteczce amoniaku i amin? Jak to wpływa na kształt cząsteczek? Czy amoniak i aminy mogą tworzyć wiązania wodorowe? Jaki typ wiązań występuje w amoniaku i aminach?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana podczas przygotowywania się do zajęć oraz podczas powtórzenia materiału i porównaniu amin alifatycznych z aromatycznymi.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jaką hybrydyzację przyjmuje atom azotu w cząsteczkach amoniaku i amin?

• Ile wolnych par elektronowych ma atom azotu w cząsteczce amoniaku i amin?

• Jak to wpływa na kształt cząsteczek?

• Czy amoniak i aminy mogą tworzyć wiązania wodorowe?

• Jaki typ wiązań występuje w amoniaku i aminach?