Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Skutki wydarzeń 1905 r. Pierwsza rewolucja czy ostatnie powstanie?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy, dlaczego wojna rosyjsko‑japońska oraz wydarzenia w Rosji przyczyniły się do wzrostu nastrojów niepodległościowych na ziemiach polskich;

• omawia wydarzenia 1905 r. na na ziemiach polskich;

• ocenia, jakie konsekwencje dla Polaków przyniosły wydarzenia roku 1905;

• wyjaśnia, dlaczego doszło do rozpadu Polskiej Partii Socjalistycznej na dwie frakcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do trzech. Łączą się w zespoły wg przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”.
   Grupa 1 – Wspierać czy walczyć? oraz „Gdy roboczy lud ginie z głodu...”
   Grupa 2 – Za wolność i równość oraz Carska odpowiedź
   Grupa 3 – Ku zmianom.
   Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Schemat”). Nauczyciel czyta polecenie 2: „Wskaż podstawowe różnice i podobieństwa między programem PPS Frakcja Rewolucyjna i PPS Lewica w zakresie żądań politycznych, społecznych i ekonomicznych” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

3. Nauczyciel prezentuje treść polecenia nr 4 „Historyk, Stefan Kieniewicz napisał, że usunięci z partii podczas zjazdu wiedeńskiego działacze skupieni wokół J. Piłsudskiego przyjęli „pozornie mylącą” nazwę PPS Frakcja Rewolucyjna. Jak myślisz, dlaczego w ten sposób to określił? Dlaczego działacze PPS Frakcji Rewolucyjnej zdecydowali się na nią?”, a następnie uczniowe wykonują je indywidualnie. Omówienie zadań jest prowadzone przez nauczyciela i następuje bezpośrednio po wykonaniu przez uczniów polecenia.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne nr 1, 2 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

5. Nauczyciel wyświetla uczestnikom zajęć kolejne ćwiczenie nr 5. Uczniowie tym razem pracują w parach. Ustalają wspólne stanowisko i wskazują wybraną odpowiedź, używając telefonów lub komputerów. Nauczyciel kontroluje wyniki pracy uczniów, którzy następnie łączą się w grupy 4‑osobowe i dyskutują, uzasadniając swój wybór w tym ćwiczeniu.

6. Kolejne ćwiczenie nr 6 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują, porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Prowadzący zajęcia zadaje uczniom pytanie: Jak oceniacie omawiane wydarzenia na ziemiach polskich? Czy była to pierwsza rewolucja czy może ostatnie powstanie? Może zorganizować głosowanie wśród uczniów. Uczniowie przedstawiają argumenty uzasadniające ich stanowisko.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, może ocenić pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj ćwiczenie 9, przedstaw argumenty uzasadniające, że wystąpienia w 1905 r. na ziemiach polskich miały charakter rewolucji, i argumenty przemawiające za tym, że było to ostatnie powstanie.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.

F. Tych, Rok 1905, Warszawa 1990.

R. Śniegocki, Historia od kongresu wiedeńskiego do I wojny światowej, cz. 2, Nowa Era, Warszawa 2004.

Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne:

Informacje zawarte w schemacie mogą zostać wykorzystane w późniejszych lekcjach związanych m.in. z walkami o odzyskanie przez Polskę niepodległości i zaangażowaniem przedstawicieli różnych partii politycznych.