Autor: Piotr Obolewicz

Temat: Atrybuty śmierci w wierszu Stanisława Grochowiaka Rozbieranie do snu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• interpretuje wiersz Stanisława Grochowiaka Rozbieranie do snu,

• określa funkcje środków wyrazu artystycznego w wierszu Stanisława Grochowiaka,

• analizuje symbolikę atrybutów śmierci w tekście poetyckim i dziele malarskim.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• podająca;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Animacja”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
   Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji, np.: Śmierć to zjawisko, które towarzyszy nam od zarania i traktowana jest jako niezbadana zagadka istnienia, dlatego też religie świata i systemy filozoficzne podejmują jej temat. Motyw śmierci bywa inspiracją, jest przedmiotem parafraz, interpretacji, refleksji wielu twórców. Szczególnie popularny był w średniowieczu, do czego nawiążemy podczas lekcji. Najpierw jednak odwołajmy się do tego, co jest nam bliższe – do własnych obserwacji i doświadczeń odbiorców współczesnej literatury i sztuki, do dziedzin, w których śmierć jest jednym z uniwersalnych tematów. Chętni uczniowie zabierają głos, a nauczyciel uzupełnia informacje (propozycje znajdują się w materiałach dodatkowych). Warto podkreślić różne podejścia do śmierci.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie najważniejsze informacje.

2. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z medium w sekcji „Animacja”. Następnie wykonują polecenia 1 i 2. Wskazane przez nauczyciela osoby przedstawiają odpowiedzi. Wszyscy uczniowie mogą włączyć się do dyskusji, zwłaszcza na temat polecenia 2. Nauczyciel moderuje rozmowę.

3. Uczniowie dzielą się na 4 grupy. Każda z nich wykonuje inne ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, związane z interpretacją wiersza Stanisława Grochowiaka Rozbieranie do snu: gr. 1: ćw 2 i 6, gr. 2: ćw. 3 i 7, gr. 3: ćw. 4 i 8, gr. 4: ćw. 5 i 9. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują odpowiedzi, nauczyciel może ocenić pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

1. W dyskusji podsumowującej nauczyciel może zadać pytania: O czym świadczy trwałość motywu danse macabre w kulturze? Czym wyróżnia się sposób ujęcia tego tematu przez Stanisława Grochowiaka?
   Uczniowie notują w zeszytach wspólne ustalenia.

2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują polecenie: Stwórz katalog różnych tekstów kultury (utwory literackie, obrazy, filmy, spektakle teatralne, teksty piosenek…), w których pojawia się motyw śmierci.

Materiały pomocnicze:

• Jarosław Barański, Motyw tańca śmierci. O kulturowej erozji figury wyobraźni, „Medycyna Nowożytna” 1999, nr 6, s. 43−59.
  Marek Karwala, Słowo i obraz w poezji Stanisława Grochowiaka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2003, s. 191−199.
  Krzysztof Trybuś, Dialektyka sacrum w poezji Stanisława Grochowiaka, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 2, s. 165−189.

Dodatkowe materiały do wykorzystania:

Różne ujęcia motywu śmierci:

Literatura:

• Marcus Kusak, Złodziejka książek

• Terry Pratchett, Mort

• Miron Białoszewski, Wywiad
  Muzyka:

• Pink Floyd, The Great Gig In The Sky (album Dark Side of The Moon, 1973)

• Grzegorz Turnau, Śmierć na pięć lub Republika, Śmierć na pięć

• O.S.T.R., Życie po śmierci (Autentycznie)
  Sztuka:

• Zdzisław Beksiński, Pełzająca śmierć

• Alina Szapocznikowa, Pogrzeb Aliny
  Film:

• Siódma pieczęć, rez. Ingmar Bergman

• Katyń, reż. Andrzej Wajda

• Pora umierać, reż. Dorota Kędzierzawska

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Animacja” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.