Scenariusz

Autor

Learnetic

Temat zajęć

Najazd bolszewicki w polskiej publicystyce

Grupa docelowa

Szkoła ponadgimnazjalna klasa III/szkoła ponadpodstawowa klasa IV

Ogólny cel kształcenia

Uczeń na podstawie wybranych tekstów Stefana Żeromskiego, dokonuje analizy tekstów i ocenia wpływ polityki na twórczość artysty.

Kształtowane kompetencje kluczowe

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia

18.12.2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie

uczenia się przez całe życie

porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się
kompetencje społeczne i obywatelskie

Cele (szczegółowe) operacyjne

Uczniowie:

analizują i interpretują fragmenty zbioru Inter Arma;
określają problematykę utworów Stefana Żeromskiego;
określają wpływ polityki na twórczość Stefana Żeromskiego;
przedstawiają utwory, w których Stefan Żeromski odwoływał się do aktualnych wydarzeń w kraju.

Metody/techniki kształcenia

metoda eksponująca: pokaz filmu
metoda praktyczna: ćwiczenia
metoda asymilacji wiedzy: wykład, pogadanka, dyskusja, praca z tekstem
metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy: „burza mózgów”

Formy pracy

zbiorowa
grupowa
indywidualna

Przebieg lekcji

Uwaga, przed lekcją uczniowie powinni przeczytać reportaż Na probostwie w Wyszkowie Stefana Żeromskiego.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel prosi jednego z uczniów o przypomnienie tematyki Przedwiośnia, skupiając się na okresie po I wojnie światowej. Nauczyciel zwraca uwagę, że Przedwiośnie nie było jedyną powieścią okresu międzywojennego, poruszającą problematykę odrodzenia państwa polskiego. Podaje inne przykłady: Generał Barcz Juliusza Kadena‑Bandrowskiego czy Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga. Także sam opis wojny polsko‑bolszewickiej pojawia się w literaturze, przykładem jest Lewa Wolna Józefa Mackiewicza czy Inter Arma Żeromskiego, która stanie się przedmiotem lekcji.

Faza realizacyjna

Nauczyciel wyświetla film Najazd bolszewicki w polskiej publicystyce.
Analiza fragmentu:
Stojąc wśród mokradła, mieliśmy wrażenie, iż sami na wzór samochodu, w topiel się zanurzamy. Nieskończone wozy trenu, oddziały konnicy i piechoty, ciężkie automobile ze sprzętem wojennym, pojazdy wracające z rannymi utrudniały dalszą drogę, gdy już stanęliśmy znowu na bitym trakcie. Gdy wreszcie ruszyliśmy dalej, dosyć zgodnym chórem, mimo przekonaniowych różnic, szczękaliśmy zębami.
Wkrótce ukazał się Radzymin ze zgliszczami w środku rynku jeszcze dymiącymi, z domami poprzewiercanymi od pocisków i cmentarną pustką, która legła w zbombardowanych placach i zaułkach. Z Radzymina posunęliśmy się już żywiej do Wyszkowa. Zbliżając się do tego miasteczka, spostrzegliśmy most na Bugu w stanie opłakanego zniszczenia. Trzeba było przeprawić się za rzekę przez most kolejowy, a więc znowu windować samochód po głębokim piasku i przepaścistych wybojach.
(…) tamci komisarze nie byli z naszego rodu. Krew polska nie płynęła w ich żyłach.
Ci rodacy dla poparcia swej władzy przyprowadzili na nasze pola, na nasze nędzne miasteczka, na dwory i chałupy posiedzicieli, na miasta przywalone brudem i zdruzgotane tyloletnią wojną - obcą armię, masę, złożoną z ludzi ciemnych, zgłodniałych, żądnych obłowienia się i sołdackiej rozpusty. W pierwszym dniu wolności, kiedyśmy po tak strasznie długiej niewoli ledwie głowy podnieśli, całą Moskwę na nas zwalili. Na ich sumieniu leżą zgwałcenia przez dzicz sołdacką naszych dziewcząt i kobiet. Na ich sumieniu leży zniweczenie nie zasobów i skarbów materialnych, bo te mają wartość względną i mogą być powetowane, lecz zniszczenie zabytków przeszłości, unikatów, pamiątek po pradziadach, ojcach, dzieciach, potłuczenie kulami witraży i dzieł sztuki, bezmiernym trudem artystów wykonanych w kamieniu, drzewie, metalu, malowideł i tworów ludzkiego marzenia, utrwalonych w opornym materiale, które rzesza ciemna z moskiewskich rozłogów tutaj przygnana zdruzgotała, rozkradła, uszkodziła i uniosła, a które już nigdy ludzkich oczu cieszyć nie będą. Są bowiem przedmioty nie zbytku, lecz czystego artyzmu, które mają wartość wyższą, niż wszystko, które winny być niedotykalne, niedostępne, ponieważ mówią do nas z wieczności o wieczności, zamkniętej w nas samych. Za zniszczenie tych przedmiotów ci komisarze są odpowiedzialni. Oni to te wszystkie pisma, druki, zabytki i rzeczy sztuki podali do rąk nic nie wiedzącego motłochu.
Opierając się na omówionym fragmencie i obejrzanym filmie, uczniowie odpowiadają na pytania:
W jaki sposób Żeromski opisał najazd bolszewicki? Jak zostały opisane zniszczenia? Jak zachowywali się sowieccy żołnierze? Jakim mianem określa ich autor?
Następnie uczniowie analizują hasło pisarze ze Słownika Literatury Polskiej XX wieku, zwracając uwagę na role przypisywane literatom. Na tej podstawie wskazują funkcje, jakie można by przypisać Stefanowi Żeromskiemu. Argumentują swój wybór.
W oparciu o postawę Żeromskiego, uczniowie tworzą ogólną charakterystykę pisarza politycznego.
Nauczyciel prosi uczniów, aby scharakteryzowali i ocenili postawę Żeromskiego oraz jego poglądy. Jakie zadania stawia przed Polakami? Dlaczego Żeromskiego nazywa się „sumieniem polskiej literatury”? Czy słusznie?
Uczniowie, oceniając działalność publicystyczną Stefana Żeromskiego w trakcie wojny polsko‑bolszewickiej, zastanawiają się, jaką rolę powinien pełnić pisarz w kraju zagrożonym konfliktem, wojną lub utratą niepodległości.
Formułują cechy stylu publicystycznego:

omówienie ważnych społecznie wydarzeń, interpretacja rzeczywistości, wyjaśnianie, odnoszenie się do szerszych kontekstów, ocena, osąd na podstawie faktów;
mniej lub bardziej rygorystycznie zachowywana oficjalność wypowiedzi;
sugestywność tekstu: stosowanie słownictwa o charakterze emocjonalnym, subiektywnym, dobitnych sformułowań, słownictwa wartościującego, dopuszczalne środki artystyczne;
puentowanie faktów, stawianie pytań;
wykorzystanie wyrazów i zwrotów zaczerpniętych z mowy potocznej, idiomów;
dopuszczalne występowanie wyrażeń i zwrotów stereotypowych oraz słownictwa modnego, wyrazów obcych.

6. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne. Odpowiedzi omawiają z nauczycielem. Omawiając ćwiczenie nr 8, analizują tekst pod względem językowym i zastanawiają się, jakim językiem powinien posługiwać się pisarz polityczny, aby trafić do czytelników.

Faza podsumowująca

Dyskusja: czy literatura powinna być społecznie zaangażowana?

Praca domowa

Napisz esej na temat: Czy w dzisiejszych czasach jest nam potrzebna literatura społecznie zaangażowana? Czy współcześnie ma ona taką siłę oddziaływania, jak za czasów Żeromskiego?

mbca1dc1616f4513b_1520001429923_0

Metryczka

Tytuł

Najazd bolszewicki w polskiej publicystyce

Temat lekcji z e‑podręcznika, do którego e‑materiał się odnosi

Literatura w polityce, polityka w literaturze

Przedmiot

Język polski

Etap edukacyjny

IV/szkoła ponadgimnazjalna; III/szkoła ponadpodstawowa

Podstawa programowa

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane

przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

2) określa problematykę utworu;

2. Analiza

5) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).

3. Interpretacja

3) porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

3) tworzy samodzielną wypowiedź

argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je,

hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące

wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);

4) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź.

Nowa podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytnośc, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945 - 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989r.

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznanie w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę, weryfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię, autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi, poddaje je refleksji;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów publicystycznych

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż);

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej

Kompetencje kluczowe

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 18.12.2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie

porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się,
kompetencje społeczne i obywatelskie

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia