Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: filozofia
Temat: Wariabilizm Heraklita
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
wyjaśnia, czym jest wariabilizm jako stanowisko filozoficzne;
rekonstruuje koncepcję zasady rzeczywistości według Heraklita;
dostrzega różnice między statyczną koncepcją bytu eleatów (Parmenides) a stanowiskiem wariabilistycznym (Heraklit).
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
metoda dociekań filozoficznych;
film.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Arché – różne stanowiska filozofów.
Uczniowie podają przykłady dotychczas poznanych stanowisk i omawiają je na forum klasy. Jeżeli jest to konieczne, nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów o potrzebne informacje.
Faza realizacyjna:
Metoda dociekań. Uczniowie pracują w zespołach 4‑osobowych metodą dociekań filozoficznych Lipmana. Przebieg pracy:
– zapoznanie się z multimedium w sekcji „Film edukacyjny”;
– przygotowanie odpowiedzi na pytanie: Jakie znaczenie dla nauki oraz późniejszej myśli filozoficznej miało wprowadzenie przez Heraklita pojęcia logosu?;
– sformułowanie pytań do treści multimedium przez uczniów;
– wybór jednego z pytań, które mogłoby posłużyć wspólnej dyskusji.
Prezentacja wybranych pytań na forum klasy i wybór jednego z nich. Przygotowanie uczniów do dyskusji. Nauczyciel wybiera moderatora, który poprowadzi dyskusję, oraz obserwatora, który na końcu podsumuje jej przebieg.
Dyskusja nad wybranym tematem z uwzględnieniem odmiennych stanowisk. Moderator zachęca uczniów do precyzyjnego formułowania argumentów za i przeciw, szukania powiązań między omawianymi stanowiskami oraz odpowiedzi na pojawiające się w trakcie dyskusji pytania.
Wybrany uczeń podsumowuje dyskusję.Uczniowie indywidualnie przygotowują odpowiedź na pytanie:
– Gdzie współcześnie (w jakich poglądach, teoriach) odnajdujemy echa wariabilizmu Heraklita.
– Dlaczego Heraklit zyskał przydomek „ciemnego filozofa”? Wyjaśnij pochodzenie tego określenia, odnosząc się do podglądów filozofa.
Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi, pozostali wybierają najbardziej trafne przykłady.Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 6.
Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5 i 8 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Wybierz jedno z pytań kluczowych, jakie pojawiło się na dzisiejszej lekcji, i odpowiedz na nie w zeszycie. Pamiętaj o odpowiedniej argumentacji.
Materiały pomocnicze:
Anaksymander, Heraklit, Ksenofanes, Parmenides, Empedokles, Anaksagoras, wybrał i wstępem poprzedził Wit Jaworski, Kraków 2004.
Sikora A., Spotkania z filozofią: od Heraklita do Husserla, Warszawa 2009.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą zapoznać się z treścią prezentacji przed lekcją, a na zajęcia przychodzą ze swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi różnic między koncepcją bytu eleatów (Parmenides) a stanowiskiem wariabilistycznym (Heraklit).