Dla nauczyciela
Autor: Gabriela Iwińska
Przedmiot: Chemia
Temat: Co to są związki koordynacyjne i w jaki sposób są zbudowane?
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Poziom podstawowy i roszerzony
Wymagania ogólne
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne
Uczeń:
analizuje budowę związków koordynacyjnych;
wyjaśnia zasady nazewnictwa związków koordynacyjnych;
projektuje doświadczenie prowadzące do otrzymania związku koordynacyjnego.
Strategie nauczania:
strategia asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
symulacja interaktywna;
analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
burza mózgów;
metoda stolików eksperckich.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: jaki związek koordynacyjny służy jako niebieski pigment? Czy wiesz, czym jest błękit pruski? Jakie związki koordynacyjne wykorzystuje się w popularnych suplementach diety?
Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz podaje temat lekcji: „Co to są związki koordynacyjne i w jaki sposób są zbudowane?”.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „związki koordynacyjne”.
Faza realizacyjna:
Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego. Zespoły otrzymują arkusze papieru i mazaki. Nauczyciel przydziela im różne zagadnienia do opracowania w ciągu 10 minut::
I grupa – budowa związku koordynacyjnego;
II grupa – najbardziej typowe liczby koordynacyjne wybranych jonów oraz klasyfikacja związków koordynacyjnych;
III grupa – zasady nazewnictwa w oparciu o tzw. system Stocka.
Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając z e‑materiałów (zwłaszcza informacje przedstawione na schemacie interaktywnym), podręcznika tradycyjnego oraz internetu. W opracowaniach grupy zwracają uwagę na budowę wewnętrzną, właściwości i zastosowanie podanych materiałów lub pierwiastków. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.
Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.
Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min).
Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach (czas ok. 7 minut).
Omówienie na forum klasy otrzymywania związków koordynacyjnych, np. chlorku diaminasrebra(I), tetrahydroksocynkanu sodu, di(tiosiarczano)srebrzanu(I) sodu.
Uczniowie w parach sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Uczniowie w tych samych parach pracują z medium bazowym – analizują animację pt. „Co to są związki koordynacyjne i w jaki sposób są zbudowane?”. Następnie wykonują co najmniej jedno polecenie dołączone do medium.
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne, których nie rozwiązali na zajęciach.
Materiały pomocnicze:
K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
L. Jones, P. Atkins, Chemia ogólna : cząsteczki, materia, reakcje, tłum. J. Kuryłowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium w sekcji „Animacja” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Co to są związki koordynacyjne i w jaki sposób są zbudowane?”.