Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Dobry czy zły? Obraz PRL‑u w polskiej historiografii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje czynniki, które wpływają na ocenę Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;

• przedstawia główne płaszczyzny sporu między tymi, którzy pozytywnie oceniają PRL, a tymi, którzy mają do niego bardziej krytyczny stosunek;

• podejmuje próbę oceny systemu politycznego, jakim był PRL.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja za i przeciw.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Dobry czy zły? Obraz PRL‑u w polskiej historiografii”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj” (tak, aby mogli uczestniczyć w zajęciach i planowanej dyskusji) oraz wykonanie ćwiczenia 1 w sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrani uczniowie (lub ochotnicy) przeprowadzają wywiady ze swoimi najbliższymi: rodzicami, dziadkami – osobami, które w okresie PRL‑u były pełnoletnie; pytają o to, jak wspominają oni okres PRL‑u i jak go oceniają. Na podstawie tych rozmów uczniowie przygotowują prezentacje.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji, prosi uczniów o ustalenie obowiązujących ich kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. sprawdza, kto wykonał zadane ćwiczenie. Może wyświetlić odpowiedzi uczniów na tablicy interaktywnej. Prosi wybranego ucznia o uzasadnienie swojego rozwiązania.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi, aby wytypowani przed lekcją uczniowie przedstawili swoje prezentacje – zapis wspomnień z okresu PRL‑u i jego ocen.

2. Prowadzący pyta uczniów: Jak myślicie, skąd się bierze nostalgia za czasami PRL‑u u osób, które żyły w tym systemie, i popularność związanych z PRL‑em elementów wśród młodszych Polaków? Czy obraz PRL‑u jest jednolity? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje odpowiedzi. Nauczyciel organizuje głosowanie, w którym uczniowie wskazują, czy oceniają PRL pozytywnie, czy negatywnie.

3. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel mówi, że ocena PRL‑u dzieli zarówno polskie społeczeństwo, jak i historyków. Zapowiada, że uczniowie obejrzą filmy z udziałem prof. Antoniego Dudka, i prosi, aby w trakcie ich emisji wynotowywali najważniejsze informacje. Po zakończeniu wyświetlania materiałów filmowych poleca, aby uczniowie w parach wykonali polecenie 4: „Podaj, jakie płaszczyzny sporu o ocenę PRL‑u wymienia ekspert. Z czego może wynikać fakt, że właśnie one stanowią przedmiot dyskusji?”. Po ustalonym czasie przedstawiciele wybranej pary prezentują swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie się do niej odnoszą.

4. Dyskusja „za i przeciw”. Nauczyciel prosi, aby uczniowie odliczyli do dwóch, i na tej podstawie dzieli klasę na dwie grupy. Informuje uczniów, że wezmą udział w dyskusji „za i przeciw” na temat oceny PRL‑u. Zadanie pierwszej grupy polega na przygotowaniu argumentów uzasadniających pozytywną ocenę tego okresu w dziejach Polski, a drugiej – na sformułowaniu argumentów przemawiających za oceną negatywną. Nauczyciel wyznacza uczniom czas na przygotowanie się i ustala z nimi zasady, według których będzie prowadzona dyskusja, np.: nie należy przerywać wypowiedzi innych uczestników, trzeba przestrzegać czasu przeznaczonego na wypowiedź. Po ustalonym czasie uczniowie rozpoczynają dyskusję, obie grupy na zmianę przedstawiają swoje argumenty. Nauczyciel moderuje dyskusję.

Faza podsumowująca:

1. Po dyskusji nauczyciel prosi jednego lub kilku uczniów o jej podsumowanie. Jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje. Następnie prosi uczniów, by zastanowili się, jakie teraz jest ich stanowisko w kwestii oceny PRL‑u, które argumenty ich przekonały. Zarządza głosowanie: kto jest za tym, aby ocenić PRL pozytywnie, a kto przeciw? Prosi uczniów, by porównali swoje wybory z tym, jak głosowali na początku lekcji. Czy coś się zmieniło? Jeśli tak, to jakie argumenty przekonały ich do zmiany zdania?

2. Na koniec zajęć nauczyciel ocenia pracę uczniów oraz przygotowane przez uczniów prezentacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 2, 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj ćwiczenie 8.

Materiały pomocnicze:

A. Friszke, Spór o PRL w III Rzeczypospolitej (1989–2001), tekst dostępny online: polska1918‑89.pl.

R. Stobiecki, Spór o PRL. Metodologiczne oblicze debaty, tekst dostępny online: kulturaihistoria.umcs.lublin.pl.

A. Dudek, Historia i polityka w Polsce po 1989 roku, tekst dostępny online: depot.ceon.pl.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, PWN, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą obejrzeć oba filmy przed lekcją i na ich podstawie przygotować argumenty do dyskusji podczas fazy realizacyjnej.