Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Trzy główne nurty barokowe: spirytualizm, naturalizm i panteizm.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • charakteryzuje założenia spirytualizmu, panteizmu i naturalizmu,

  • wskazuje odniesienia literackie do trzech barokowych nurtów filozoficznych,

  • analizuje, jak postrzegany był świat i miejsce człowieka w nim przez pryzmat przedstawionych nurtów.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • odwrócona klasa;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na temat miejsca człowieka w świecie w filozofii i literaturze epok poprzedzających barok, czyli w średniowieczu i renesansie. Prezentacje przygotowują dwie zainteresowane osoby lub grupy.
    Wszyscy uczniowie zapoznają się z blokiem tekstowym e‑materiału.

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja rozpoczyna się od prezentacji przygotowanych przez uczniów w domu. Pozostali uczestnicy zajęć notują informacje w formie dwóch map myśli: filozofia średniowiecza i filozofia renesansu, uzupełniając je tytułami dzieł oraz nazwiskami ich autorów.
    Nauczyciel informuje, że celem pracy uczniów podczas lekcji będzie analiza trzech barokowych nurtów filozoficznych i próba odniesienia ich do idei poprzednich epok.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel odtwarza wykład dotyczący panteizmu Barucha Spinozy. Prosi, by uczniowie, słuchając, notowali najważniejsze informacje. Następnie, w parach, wykonują polecenia 1 i 2 towarzyszące wykładowi. Kilka wskazanych osób prezentuje odpowiedzi.

  2. Później uczniowie zapoznają się z drugim multimedium: mapą myśli. Wspólnie uzupełniają ją cytatami z barokowych utworów. Następnie indywidualnie wykonują pozostałe polecenia i ćwiczenia z sekcji „Mapa myśli”.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Prezentacja TED”.

  2. Prowadzący zadaje pytania podsumowujące lekcję: czy dostrzegacie jakieś punkty wspólne w postrzeganiu miejsca człowieka na ziemi w filozofii średniowiecza i renesansu oraz w filozofii baroku? Jakie idee barokowe można by dziś uznać za aktualne? Uczniowie dzielą się swoimi refleksjami.

Praca domowa:

  1. Jak sądzisz, dlaczego system filozoficzny zaproponowany przez Barucha Spinozę pozostał atrakcyjny i ważny do dziś? Sformułuj pisemnie dwa argumenty potwierdzające twoją opinię.

Materiały pomocnicze:

  • Antologia Poeci polskiego baroku, oprac. J. Sokołowska, K. Żukowska, Warszawa 1965.

  • Czesław Hernas, Barok, Warszawa 1976.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja TED