Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: W jaki sposób znając pH można obliczyć stężenie elektrolitu mocnego?
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym.
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:
4) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, pH, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej mocnych kwasów jednoprotonowych i mocnych wodorotlenków jedno- i wielowodorotlenowych;
analizuje i stosuje różne sposoby obliczania stężenia roztworów mocnych kwasów jednoprotonowych oraz stężenia roztworów mocnych wodorotlenków jedno- i wielowodorotlenowych na podstawie znajomości pH roztworu.
Strategie nauczania:
asocjacyjna‑operacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
burza skojarzeń;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
film samouczek;
technika gadająca ściana;
technika termometr.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda/mazak;
aplikacja Mentimeter; Kahoot!/Quizziz;
podręcznik.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Z czym się kojarzy Wam słowo „kwaśny”? Czy kwasowość można określić ilościowo”?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza skojarzeń wokół wyrażenia – pH roztworu. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów. Uczniowie na tabletach/smartfonach wpisują określenia, skojarzenia, które widoczne będą na głównych ekranie, a do których będzie można się odnieść indywidualnie. Efektem burzy skojarzeń ma być przypomnienie wiadomości o pH oraz odczynie roztworu.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – analiza tekstu źródłowego, związanego z obliczeniami stężenia roztworów mocnych elektrolitów na podstawie znajomości pH. Po pracy własnej, nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące wyrażeń: pH, pOH, pKw, pytając o ich interpretację, sposoby obliczania ich wartości, zależności.
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek z e‑materiału dotyczący obliczania stężenia roztworów mocnych elektrolitów na podstawie znajomości ich pH. W trakcie filmu robi pauzę, by uczniowie samodzielnie spróbowali rozwiązać proponowane na filmie zadanie. Po wyznaczonym czasie, ponownie włącza film i razem z uczniami analizuje rozwiązanie.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy czteroosobowe i rozdaje arkusze papieru A4. Każda z grup rozwiązuje zadania zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”, wspierając się e‑materiałem lub filmem samouczkiem. Rozwiązania do zadań od 5 do 8 wylosowani uczniowie z poszczególnych grup prezentują na tablicy, komentując, co sprawiło im trudność, a co było dla nich łatwe. Nauczyciel weryfikuje poprawność rozwiązań i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie, nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.
Nauczyciel może stworzyć quiz i wykorzystać aplikację Kahoot! lub Quizizz. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:
Co oznaczają wyrażenia: pH, pOH, pKw?
Ile wynosi stężenie roztworu NaOH o pH 12?
Stężenia jakich jonów mnożymy ze sobą, by otrzymać iloczyn jonowy wody?
Jaki jon nazywamy jonem oksoniowym?
Praca domowa:
Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas odrabiania pracy domowej lub przygotowywania się do sprawdzianu wiadomości z działu. Również uczniowie nieobecni na lekcji mogą go wykorzystać jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.
Materiały pomocnicze:
Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów, cenki dla uczniów oraz arkusze A4.
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Co oznaczają wyrażenia: pH, pOH, pKw?
Ile wynosi stężenie roztworu NaOH o pH 12?
Stężenia jakich jonów mnożymy ze sobą, by otrzymać iloczyn jonowy wody?
Jaki jon nazywamy jonem oksoniowym?