Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: W jaki sposób znając pH można obliczyć stężenie elektrolitu mocnego?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

4) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, pH, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej mocnych kwasów jednoprotonowych i mocnych wodorotlenków jedno- i wielowodorotlenowych;

• analizuje i stosuje różne sposoby obliczania stężenia roztworów mocnych kwasów jednoprotonowych oraz stężenia roztworów mocnych wodorotlenków jedno- i wielowodorotlenowych na podstawie znajomości pH roztworu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna‑operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza skojarzeń;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika gadająca ściana;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/mazak;

• aplikacja Mentimeter; Kahoot!/Quizziz;

• podręcznik.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Z czym się kojarzy Wam słowo „kwaśny”? Czy kwasowość można określić ilościowo”?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza skojarzeń wokół wyrażenia – pH roztworu. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów. Uczniowie na tabletach/smartfonach wpisują określenia, skojarzenia, które widoczne będą na głównych ekranie, a do których będzie można się odnieść indywidualnie. Efektem burzy skojarzeń ma być przypomnienie wiadomości o pH oraz odczynie roztworu.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – analiza tekstu źródłowego, związanego z obliczeniami stężenia roztworów mocnych elektrolitów na podstawie znajomości pH. Po pracy własnej, nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące wyrażeń: pH, pOH, pKw, pytając o ich interpretację, sposoby obliczania ich wartości, zależności.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek z e‑materiału dotyczący obliczania stężenia roztworów mocnych elektrolitów na podstawie znajomości ich pH. W trakcie filmu robi pauzę, by uczniowie samodzielnie spróbowali rozwiązać proponowane na filmie zadanie. Po wyznaczonym czasie, ponownie włącza film i razem z uczniami analizuje rozwiązanie.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy czteroosobowe i rozdaje arkusze papieru A4. Każda z grup rozwiązuje zadania zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”, wspierając się e‑materiałem lub filmem samouczkiem. Rozwiązania do zadań od 5 do 8 wylosowani uczniowie z poszczególnych grup prezentują na tablicy, komentując, co sprawiło im trudność, a co było dla nich łatwe. Nauczyciel weryfikuje poprawność rozwiązań i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie, nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Nauczyciel może stworzyć quiz i wykorzystać aplikację Kahoot! lub Quizizz. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

• Co oznaczają wyrażenia: pH, pOH, pKw?

• Ile wynosi stężenie roztworu NaOH o pH 12?

• Stężenia jakich jonów mnożymy ze sobą, by otrzymać iloczyn jonowy wody?

• Jaki jon nazywamy jonem oksoniowym?

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas odrabiania pracy domowej lub przygotowywania się do sprawdzianu wiadomości z działu. Również uczniowie nieobecni na lekcji mogą go wykorzystać jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów, cenki dla uczniów oraz arkusze A4.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co oznaczają wyrażenia: pH, pOH, pKw?

• Ile wynosi stężenie roztworu NaOH o pH 12?

• Stężenia jakich jonów mnożymy ze sobą, by otrzymać iloczyn jonowy wody?

• Jaki jon nazywamy jonem oksoniowym?