Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Obraz Polaków w wybranych satyrach Ignacego Krasickiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
Lektura obowiązkowa
17) Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • definiuje gatunek satyry;

  • nazywa wady i cnoty opisane w satyrach przez Ignacego Krasickiego;

  • wskazuje środki stylistyczne, których użył w satyrach Ignacy Krasicki
    do podkreślenia obrazu Polaka doby oświecenia;

  • wyjaśnia, na czym polega strategia dydaktyczna Ignacego Krasickiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • drama;

  • z użyciem e‑podręcznika.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Na dwa tygodnie przed lekcją nauczyciel poleca uczniom, by przygotowali inscenizację do wybranej satyry Ignacego Krasickiego:

Żona modna
Życie dworskie
Gracz
Marnotrawstwo

Propozycja realizacji

Uczniowie dzielą się na 4 grupy, przygotowują scenariusz inscenizacji, rekwizyty, dekoracje i uczą się ról. Ważne, by nauczyciel przekazał uczniom wskazówki dotyczące uwydatnienia w inscenizacji wad i cnót Polaków doby oświecenia. Inscenizacje powinny być krótkie, uczniowie mogą odegrać pantomimę lub scenkę dramową.

Faza wprowadzająca

Faza wprowadzająca zaczyna się od inscenizacji przygotowanych przez uczniów. W trakcie występów pozostali uczniowie wypisują wady, jakie piętnuje prezentowana satyra. Oceniają jak zostały one przez „aktorów” pokazane.

Faza realizacyjna

Uczniowie omawiają odegrane scenki i tworzą roboczą definicję satyry. Następnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Dyskutują na temat głównych celów tworzenia satyr, zwłaszcza w epoce oświecenia.

Praca z multimedium.

Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną i wykonują polecenia i ćwiczenia dotyczące wybranych satyr. W następnym kroku zapoznają się z audiobookiem, który jest propozycją odczytania satyr ale także próbą zdefiniowania strategii dydaktycznej Ignacego Krasickiego. Następnie wykonują polecenia przyporządkowane do tego medium.

Faza podsumowująca

Pod koniec lekcji nauczyciel proponuje uczniom napisanie krótkiej rymowanej satyry przedstawiającej obraz współczesnego Polaka, który odziedziczył cechy po przodkach z epoki oświecenia. Następnie uczniowie prezentują rezultaty swojej pracy twórczej.

Materiały dodatkowe:

  • Roman Doktór, Krasicki nasz powszedni, Lublin 2011.

  • Poezja polskiego oświecenia, oprac. Jan Kott, Warszawa 1956.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja mutimedialna”
    jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Audiobook