Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Przemiany gospodarcze epoki stalinowskiej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym.

Uczeń:

1. wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego głównym hasłem przemian gospodarczych w ZSRS za czasów Stalina stało się hasło „Precz z kułakiem”;

• określa, jaką cenę musiało zapłacić społeczeństwo radzieckie za postęp gospodarczy;

• wskazuje, skąd się wzięło określenie „stachanowcy”;

• analizuje, dlaczego nie wszystkim informacjom zawartym w źródłach historycznych należy bezkrytycznie wierzyć.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• mapa myśli,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• dyskusja,

• gra bingo.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• telefony z dostępem do internetu,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z tekstem zawartym w e‑podręczniku (ale bez mapy interaktywnej), żeby móc brać aktywny udział w lekcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby przez chwilę zastanowili się i powiedzieli, jaką zasadniczą rolę odegrał NEP w Rosji. Na tablicy jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi kolegów i koleżanek, tworząc mapę myśli (uczniowie uwzględniają również fakt, że NEP był sprzeczny z ideami komunizmu).

2. Nauczyciel przedstawia temat i cel zajęć: Na lekcji dowiecie się, jakie przemiany gospodarcze zostały wprowadzone przez Józefa Stalina. Spojrzymy na Rosję z perspektywy różnych grup społecznych i osób.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup, rozdaje im arkusze, na których zapisane są grupy społeczne lub osoby, w imieniu których grupa będzie się wypowiadała. Grupy wybierają swojego przedstawiciela – lidera. Następnie na podstawie e‑materiału i tekstów źródłowych znajdujących się w ćwiczeniach uczniowie zapisują, co przyniosły ze sobą zmiany (reformy) gospodarcze wprowadzone w czasach stalinowskich dla: grupa 1 – chłopów, grupa 2 – robotników, grupa 3 – inteligencji, grupa 4 – Józefa Stalina, grupa 5 – Johna Scotta, grupa 6 – przeciętnego Rosjanina, zwolennika stalinizmu.

2. Po wyznaczonym czasie liderzy grup odczytują odpowiedzi, a plakaty zawieszają w widocznym miejscu.

3. Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji, które zapisuje na tablicy: „Jaką cenę musiało zapłacić społeczeństwo radzieckie za postęp gospodarczy i skąd się wzięło określenie «stachanowcy»?”.

4. Aby umożliwić uczniom odpowiedź na to pytanie i wyciągnięcie wniosków z lekcji, nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem multimedialnym i przedyskutowanie polecenia w parach. Po wykonaniu zadania uczniowie odpowiadają na pytanie i dyskutują o roli przewodnika pracy oraz źródłach informacji, z których korzystali (propaganda), wspólnie zapisują wnioski z lekcji.

5. Nauczyciel poleca uczniom, aby wykonali ćwiczenie 4. Następnie uczniowie wspólnie omawiają swoje odpowiedzi dla utrwalenia poznanego materiału.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel informuje uczniów, że za chwilę zagrają w bingo. Rozdaje karty do gry i wyjaśnia zasady (trzeba jak najszybciej zebrać poprawne odpowiedzi na pytania w dowolnym wierszu, kolumnie lub pełnej przekątnej, składającej się z pięciu pól). Zebranie pięciu poprawnych odpowiedzi w wymaganym układzie uczeń oznajmia okrzykiem „bingo”. Poprawne wiersze/kolumny/przekątne nie mogą się powtarzać, a uczniom nie wolno współpracować. Gra trwa, dopóki nie zostaną zebrane wszystkie poprawne odpowiedzi na planszy.

Osoby, które najszybciej zbiorą poprawne odpowiedzi w danej linii, zostaną nagrodzone pozytywną oceną z aktywności. Po zakończeniu rozgrywki nauczyciel omawia z całą klasą odpowiedzi na wszystkie pytania.

2. Osoby lub grupy, które wykazały się wiedzą i były aktywne na lekcji, oraz te, które pierwsze wygrały w bingo, zostają ocenione.

3. Nauczyciel dokonuje słownej oceny pracy klasy w trakcie zajęć.

Praca domowa:

Wykonaj wskazane ćwiczenia z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

P. Galik, Zrozumieć przeszłość. Lata 1815–1939. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształcącego i technikum, cz. 3, Nowa Era, Warszawa 2014.

P. Oxley, Russia 1855–1991. From Tsars to Commissars, Oxford University Press, 2001.

W. Aksionow, Moskiewska saga, t. 1, Pokolenie zimy, tłum. M. Putrament, Amber, Warszawa 1999.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2012.

O. Figes, Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, tłum. W. Jeżewski, Magnum, Warszawa 2007.

W. Krawczenko, Wybrałem wolność. Życie prywatne i polityczne radzieckiego funkcjonariusza, tłum. M. Antosiewicz, Magnum, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wybrani lub chętni uczniowie mogą przygotować na podstawie mapy interaktywnej plakat prezentujący założenia i osiągnięcia pierwszego planu 5‑letniego, który posłuży do realizacji lekcji.