Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Człowiek wobec tajemnicy egzystencji - Pan Błyszczyński Bolesława Leśmiana
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
dokonuje analizy i interpretacji wiersza Pan Błyszczyński Bolesława Leśmiana;
omawia wątki filozoficzne pojawiające się w poezji Leśmiana;
przeprowadza analizę słowotwóczą leśmianizmów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda plakatu.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”.
Faza wprowadzająca:
Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się refleksjami związanymi z przeczytanym w domu wierszem Bolesława Leśmiana Pan Błyszczyński.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel rozpoczyna tę część lekcji od dyskusji: Co różni filozofię od literatury?
Uczniowie podają przykłady dzieł literackich, które odpowiadają na pytania filozoficzne i dotyczą sensu życia, świata, istnienia człowieka itp. Uzupełnieniem dyskusji może być zapoznanie się z treścią audiobookaKlasa zostaje podzielona na dwa zespoły. Każdy z nim otrzymuje duże arkusze papieru, mazaki oraz ma przed sobą tekst wiersza Pan Błyszczyński. Zadaniem uczniów jest wykonanie plakatu, na którym znajdą się informacje związane z utworem:
- omówienie tytułu wiersza,
- ważne informacje o autorze,
- podmiot liryczny wiersza,
- adresat utworu,
- temat wiersza,
- środki stylistyczne i ich funkcje.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie w parach zbierają argumenty, które udowadniają tezę, że Pan Błyszczyński jest przykładem wiersza poruszającego tematy filozoficzne.
Bytem najbardziej tajemniczym i nieokreślonym z punktu widzenia ontologii jest 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna, która ani nie żyje, ani nie jest martwa. Jej obecność zmusza do refleksji nad relacją między 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna oraz 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna. W drugiej części wiersza jest mowa o miłości Błyszczyńskiego. Jest ona swego rodzaju walką z 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna - co prawda skazaną na 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna, ale konieczną i ostatecznie 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna - Błyszczyński dzięki temu choć przez chwilę doświadczył 1. nieistnieniem, 2. nagrodzoną, 3. niepowodzenie, 4. wieczności, 5. życiem a śmiercią, 6. ciałem a duchem, 7. dziewczyna. Warto przytoczyć w tym miejscu ostatnią strofę wiersza: “Nie umarła, lecz umarło jej odbicie w jezior wodzie. | Już się kończył zaświat… Ustał cud dziewczyński… | O, wieczności, wieczności, i ty byłaś w ogrodzie! | I był blady, bardzo blady pan Błyszczyński”.
Uzupełnij wyrażeniami zamieszczonymi pod tekstem.
życiem a śmiercią, niepowodzenie, ciałem a duchem, wieczności, nagrodzoną, nieistnieniem, dziewczyna
Dziewczyna
Bytem najbardziej tajemniczym i nieokreślonym z punktu widzenia ontologii jest .........................................., która ani nie żyje, ani nie jest martwa. Jej obecność zmusza do refleksji nad relacją między .......................................... oraz ........................................... W drugiej części wiersza jest mowa o miłości Błyszczyńskiego. Jest ona swego rodzaju walką z .......................................... – co prawda skazaną na .........................................., ale konieczną i ostatecznie .......................................... – Błyszczyński dzięki temu choć przez chwilę doświadczył ........................................... Warto przytoczyć w tym miejscu ostatnią strofę wiersza: „Nie umarła, lecz umarło jej odbicie w jezior wodzie. | Już się kończył zaświat… Ustał cud dziewczyński… | O, wieczności, wieczności, i ty byłaś w ogrodzie! | I był blady, bardzo blady pan Błyszczyński
.
Wiersz Bolesława Leśmiana Pan Błyszczyński znalazł się w tomie 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Pochodzi zatem z okresu dojrzałej twórczości poety. Utwór w warstwie znaczeń nawiązuje do 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Punktem wyjścia do rozważań filozofów egzystencjalistycznych była głęboka świadomość 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto” jednostki ludzkiej oraz jej bezsilność wobec tego procesu.
W utworze Pan Błyszczyński trzema najważniejszymi tematami jest 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto” i - co równie ważne - 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Leśmian w swoim utworze porusza problematykę statusu ontologicznego rzeczywistości. Pan Błyszczyński “wywiódł ogród z nicości” oraz “roznicestwił” go 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Twór Błyszczyńskiego nie istnieje w taki sam sposób jak świat stworzony przez Boga. Można powiedzieć, że jego status ontologiczny jest 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto” niż świata. Świat wykreowany przez Pana Błyszczyńskiego funkcjonuje na granicy 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Trochę istnieje, a trochę istnieć przestaje.
Drugą kwestią, która również jest bliska egzystencjalizmowi, jest 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Filozofowie tego nurtu jako postawę życiową zalecali heroiczne trwanie przy świadomości, że 1. filozofii egzystencjalnej, 2. jest to bezcelowe, 3. nieistnienia, 4. opór wobec przemijania, 5. Napój cienisty, 6. słabszy, 7. tworzenie oraz sam problem istnienia, 8. bytu i niebytu, 9. śmierci i przemijania, 10. “tak liściasto”. Takim heroizmem w utworze Leśmiana jest tworzenie skazane na śmierć i niebyt.
Uzupełnij wyrażeniami zamieszczonymi pod tekstem.
Napój cienisty, nieistnienia, bytu i niebytu, tworzenie oraz sam problem istnienia, śmierci i przemijania, opór wobec przemijania, słabszy, „tak liściasto”, filozofii egzystencjalnej, jest to bezcelowe
Leśmianowska ontologia
Wiersz Bolesława Leśmiana Pan Błyszczyński znalazł się w tomie ......................................................................... Pochodzi zatem z okresu dojrzałej twórczości poety. Utwór w warstwie znaczeń nawiązuje do ......................................................................... Punktem wyjścia do rozważań filozofów egzystencjalistycznych była głęboka świadomość ........................................................................ jednostki ludzkiej oraz jej bezsilność wobec tego procesu.
.
W utworze Pan Błyszczyński trzema najważniejszymi tematami jest ........................................................................ i – co równie ważne – ......................................................................... Leśmian w swoim utworze porusza problematykę statusu ontologicznego rzeczywistości. Pan Błyszczyński „wywiódł ogród z nicości” oraz „roznicestwił” go ......................................................................... Twór Błyszczyńskiego nie istnieje w taki sam sposób jak świat stworzony przez Boga. Można powiedzieć, że jego status ontologiczny jest ........................................................................ niż świata. Świat wykreowany przez Pana Błyszczyńskiego funkcjonuje na granicy ......................................................................... Trochę istnieje, a trochę istnieć przestaje.
Drugą kwestią, która również jest bliska egzystencjalizmowi, jest ......................................................................... Filozofowie tego nurtu jako postawę życiową zalecali heroiczne trwanie przy świadomości, że ......................................................................... Takim heroizmem w utworze Leśmiana jest tworzenie skazane na śmierć i niebyt
Praca domowa:
Wyjaśnij, jaką rolę odgrywa w wierszu postać eterycznej dziewczyny. W odpowiedzi odwołaj się do relacji Boga i człowieka przedstawionej w wierszu. (ćwiczenie 8)
Materiały pomocnicze:
Tomasz Cieślak, Bóg i świat w poezji Bolesława Leśmiana, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 1, 25‑53, 1998.
Halina Marlewicz, Bolesław Leśmian – indyjskie inspiracje, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/68161/marlewicz_boleslaw_lesmian_indyjskie_inspiracje_2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.