Dla nauczyciela
Autor: Gabriela Iwińska
Przedmiot: Chemia
Temat: Badanie właściwości fizycznych aldehydów i ketonów
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:
5) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
Zakres rozszerzony
XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:
4) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne
Uczeń:
analizuje i porównuje właściwości fizyczne aldehydów i ketonów;
przeprowadza doświadczenia, w których bada właściwości fizyczne aldehydów i ketonów.
Strategie nauczania:
strategia asocjacyjna;
strategia problemowa.
Metody i techniki nauczania:
metoda kosza i walizki;
analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment chemiczny;
burza mózgów;
metoda JIGSAW.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: Czy wszystkie aldehydy mają tę samą właściwość i tę samą przyjemną woń? Co odróżnia od siebie poszczególne aldehydy i ketony? Czy wiecie, jakie właściwości fizyczne posiadają obie grupy związków?
Przybliżenie przez nauczyciela tematu: „Badanie właściwości fizycznych aldehydów i ketonów” i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół właściwości fizycznych aldehydów i ketonów.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli uczniów losowo na dwie grupy zadaniowe. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego.poszczególne grupy otrzymują arkusze papieru i mazaki. Nauczyciel przydziela im różne zagadnienia do opracowania:
I grupa: aldehydy – właściwości fizyczne;
II grupa: ketony – właściwości fizyczne.
Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając z różnych źródeł informacji, w tym z e‑materiałów. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.
Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.
Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej.
Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach.
Eksperyment chemiczny – „Badanie rozpuszczalności aldehydów i ketonów w wodzie”. Nauczyciel dzieli uczniów losowo na grupy, przygotowuje odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie przeprowadzają kolejno czynności podane w instrukcji (patrz e‑materiały sekcja „przeczytaj”- polecenie 2), rozwiązują problem badawczy i weryfikują hipotezę, obserwują zmiany i zapisują w dzienniczku elektronicznym, po czym wyciągają wnioski i zapisują je w dzienniczku elektronicznym. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich. Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętnych uczniów efektów pracy.
Uczniowie w parach pracują z wykorzystaniem wirtualnego laboratorium, wykonując zawarte tam polecenia. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wspiera ich, wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Chętni uczniowie na forum przedstawiają wyniki pracy, a nauczyciel weryfikuje je pod kątem poprawności.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale „sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie na kartkach wypisali wszystkie poruszone w dzisiejszej lekcji wątki. Następnie, do każdego podtematu mają narysować skalę od zera do dziesięciu i zaznaczyć, na ile oswoili dany wątek. Skala zerowa oznacza, że uczeń nadal pewnych kwestii nie rozumie, skala 10 – rozumie wszystko i potrafi daną wiedzę wykorzystać, natomiast skala 5 będzie oznaczać, że uczeń czuje się jeszcze niepewnie. Po narysowaniu skal kilku wybranych uczniów dzieli się na forum klasy swoimi wynikami. W przypadku skal mniejszych niż 10 prowadzący proponuje uczniom kilka rozwiązań, co zrobić, aby ich skale, a tym samym wiedza z danego obszaru, były maksymalne.
Praca domowa:
Uczniowie opracowują FAQ (minimum trzy pytania i odpowiedzi) do tematu lekcji („Badanie właściwości fizycznych aldehydów i ketonów”).
Materiały pomocnicze:
Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A4/A3, mazaki.
Doświadczenie chemiczne: „Badanie rozpuszczalności wybranych aldehydów i ketonów w wodzie”:
Sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne oraz instrukcja przeprowadzenia doświadczenia są zamieszczone w sekcji „Przeczytaj”.
Karty charakterystyk substancji chemicznych.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Wirtualne laboratorium uczniowie mogą wykorzystać przygotowując się do sprawdzianu.