Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Filozofia wieku siedemnastego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje postaci wybitnych myślicieli i nurty filozoficzne XVII wieku,
charakteryzuje poglądy Pascala dotyczące miejsca człowieka w świecie,
omawia wpływ filozofii na sztukę epoki.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel rozpoczyna lekcję od przypomnienia najważniejszych elementów tła historyczno‑społecznego epoki oświecenia. Następnie prosi uczniów, by metodą burzy mózgów ustalili, co wiedzą na temat poglądów filozoficznych i światopoglądu ludzi tego okresu.
Na tablicy powstaje mapa myśli, w której uczniowie notują najważniejsze wnioski z przeprowadzonej burzy mózgów; nauczyciel informuje, że mapa będzie uzupełniana w trakcie i po zakończeniu lekcji.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel odtwarza animację zamieszczoną w e‑materiale i prosi, by uczniowie, pracując w parach, wykonali polecenie 1 z tej sekcji. Później kilka osób wskazanych przez nauczyciela przedstawia propozycje odpowiedzi i uzupełnia mapę myśli na tablicy.
Następnie uczniowie dzielą się na dwie grupy: A i B. Przez 5 minut, w ciszy, uczestnicy zajęć indywidualnie opracowują polecenie 2 z sekcji „Animacja”: O co pytają XVII‑wieczni filozofowie? Sformułuj co najmniej trzy pytania związane z omówionymi w filmie wątpliwościami.
Następnie uczniowie ustawiają się w dwóch kręgach: wewnętrzny to osoby z grupy A, zewnętrzny – osoby z grupy B. Oba kręgi są zwrócone do siebie twarzami. Przesuwając się tak jak kulki w łożysku, uczniowie A zadają pytania osobom z grupy B. Wysłuchują odpowiedzi. Później kręgi zamieniają się rolami. Powtarzające się pytania należy pomijać. Po zamknięciu obrotu uczniowie formułują wnioski z dyskusji, które notują w mapie myśli na tablicy.
Ćwiczenie 1 z sekcji „Animacja” uczniowie wykonują w parach, a wnioski trafiają do mapy myśli.
W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wspólnie, pod kierunkiem nauczyciela, analizują obraz Caravaggia zatytułowany Narcyz nad źródłem. Pomagają im w tym polecenia 1 i 2 z sekcji „Ilustracja interaktywna”.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji uczniowie ostatecznie uzupełniają mapę myśli na temat XVII‑wiecznych poglądów filozoficznych.
Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli.

Praca domowa:

Rozstrzygnij, czy koncepcja człowieka prezentowana przez Pascala jest optymistyczna, czy pesymistyczna. Sformułuj argumenty, którymi potwierdzisz swoje zdanie.

Materiały pomocnicze:

Blaise Pascal, Myśli, Kraków‑Poznań 1921.
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 2014.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Animacja” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Ilustracja interaktywna