Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Rozwój państwa moskiewskiego i jego droga do prymatu wśród księstw ruskich

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje rozwój terytorialny Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w XVI w., jego uwarunkowania oraz skutki.

• charakteryzuje strukturę społeczną Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

• przedstawia przyczyny wprowadzenia systemu opryczniny i jego skutki.

• opisuje, jak Wielkie Księstwo Moskiewskie przekształciło się w mocarstwową Rosję.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Rozwój państwa moskiewskiego i jego droga do prymatu wśród księstw ruskich”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film edukacyjny” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz filmach.

Faza wstępna:

1. Prowadzący wyświetla uczniom temat oraz cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia planowany przebieg zajęć.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca, by uczniowie przygotowali - każdy indywidualnie - mapę myśli związaną z tematem. Centralnym punktem mapy będzie hasło „Państwo moskiewskie i jego rozwój”. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Po prezentacji uczniowie krótko dyskutują o prezentacji, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 2: „Wyjaśnij, w jaki sposób doszło do zrzucenia zależności tatarskiej na Rusi”. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4- lub 5‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenia nr 3 (oceniają rolę księstwa moskiewskiego w jednoczeniu ziem ruskich) i polecenie nr 4 (przedstawiają strukturę społeczną Wielkiego Księstwa Moskiewskiego).

3. Praca z drugim multimedium („Audiobook + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z nagraniem. Nastepnie każdy uczeń pracuje indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do dwóch poleceń dołączonych do audiobooka. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Państwo moskiewskie i jego rozwój” i zadaje uczniom pytanie: Czego się nauczyliście podczas zajęć? Co było dla was najtrudniejsze? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć oraz pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 2 i 3 z sekcji „Audiobook + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Bazylow L., Historia Rosji, tom 1., Warszawa 1985.

Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‑XVIII, Warszawa 2012.

Wójcik Z., Historia powszechna XVI‑XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

Mosiejew Maksym, Między haraczem a podarkiem. Rola upominków w stosunkach rosyjsko‑nogajskich w XVI wieku, „Mówią Wieki” 8/2010.

Wierzchowski Mirosław, Moskwa trzeci Rzym, „Mówią Wieki” 5/1962.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Film edukacyjny” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.