Autor: Katarzyna Maćkowska

Przedmiot: Filozofia

Temat: Ideał apolliński i dionizyjski. Postawa dionizyjska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Elementy historii filozofii.
9. Friedrich Nietzsche. Uczeń:
3) odróżnia i charakteryzuje postawę apollińską i dionizyjską;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

  • Poznasz nietzscheańską genealogię antycznego dramatu.

  • Przeanalizujesz i scharakteryzujesz postawę dionizyjską, która w interpretacji Nietzschego stanowiła podstawę greckiej tragedii.

  • Porównasz i rozróżnisz postawę apollińską i dionizyjską.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

  • dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

  • wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • prezentacja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia e‑materiał: „Ideał apolliński i dionizyjski. Postawa dionizyjska” uczestnikom zajęć. Prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie mają za zadanie przygotować przykłady z tekstów kultury oraz z życia ilustrujące zagadnienia związane z tematem lekcji.

Faza wprowadzająca:

  1. Wybrani uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Następnie pozostali uczestnicy zajęć wspólnie omawiają najważniejsze, ich zdaniem, zagadnienia poruszone w przedstawionych prezentacjach.

  2. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

  3. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera uczniów w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów, dyskusja wstępna.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”, jeśli nauczyciel – na podstawie raportu na platformie – uważa, że przygotowanie uczniów jest wystarczające, może pominąć tę czynność. Uczniowie indywidualnie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Prezentacja”. Uczniowie odczytują polecenia:
    Przeanalizuj treść poniższej animacji. Zastanów się, dlaczego Nietzsche rozumiał przeżywanie sztuki jako stan upojenia.
    Rozważ, czy we współczesnej sztuce popularnej istnieje ten model przeżywania sztuki. W tym celu pomyśl, w jaki sposób konstruowane są współczesne dzieła sztuki popularnej i czy artyści starają się je tworzyć tak, by swoich odbiorców wprowadzać w stan upojenia. Staraj się odpowiedzieć, powołując się na konkretne przykłady. Przytocz przynajmniej trzy takie przykłady.
    Uczniowie realizują zadania w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

  3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczeń nr 1‑4. Uczniowie rozwiązują je indywidualnie, a następnie omawiają odpowiedzi na forum klasy.

  4. Następne ćwiczenia nr 5 i 6, wyświetlone przez nauczyciela na tablicy, uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych. Po jego wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego oraz jednoznacznego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 7 i 8 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

  • Deleuze G., Nietzsche, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001.

  • Szestow L., Dostojewski i Nietzsche: filozofia tragedii, 2000.

  • Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.

  • Dlaczego filozofia? Filozofia a świat współczesny, doświadczenia źródłowe, drogi do filozofii, „Filo‑Sofija” 26(2014/3), s. 237–256.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać ćwiczenia.