SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Susze i pustynnienie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres rozszerzony, klasa IV

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

2. Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

3. Identyfikowanie sieci powiązań przyrodniczych, społecznych, kulturowych, gospodarczych i politycznych w przestrzeni geograficznej.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

4. Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda - człowiek - gospodarka.

7. Waloryzowanie zjawisk i procesów przyrodniczych oraz wartościowanie zachowań i działalności człowieka w środowisku geograficznym.

III. Kształtowanie postaw.

4. Docenianie znaczenia dóbr kultury i zasobów przyrody w życiu człowieka, rozumienie konieczności racjonalnego ich użytkowania i ochrony.

5. Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za stan i jakość środowiska geograficznego, kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszły rozwój społeczno‑kulturowy i gospodarczy własnego regionu, Polski i świata.

Treści nauczania:

XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.

Uczeń:

1) wyjaśnia powstawanie geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (tropikalne cyklony, trąby powietrzne, pustynnienie, zmiany klimatu).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• dowiaduje się, czym jest susza i pustynnienie,

• określa warunki, w których występuje susza i pustynnienie,

• ocenia zagrożenia dla człowieka związane z suszą i pustynnieniem,

• poznaje możliwości przeciwdziałania suszy i pustynnieniu.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, atlas, mapy konturowe kontynentów, arkusze papieru A0/A1, pisaki, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze:

• Baza danych FAO dotycząca zasobów wody na świecie http://www.fao.org/nr/water/aquastat/data/query/index.html?lang=en

• Interaktywny Atlas zagrożenia wód na świecie WORLD RESOURCES INSTITUTE https://www.wri.org/applications/aqueduct/water‑risk‑atlas/

• Światowy atlas pustynnienia https://wad.jrc.ec.europa.eu/atlas

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem oraz innymi źródłami informacji w celu zebrania szerokiego zestawu informacji dotyczących przyczyn występowania suszy i pustynnienia na świecie.

Faza wprowadzająca:

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie w temat lekcji: omówienie/przypomnienie pojęć „susza”, „pustynnienie” oraz naturalnych i antropogenicznych przyczyn występowania suszy i pustynnienia; pytania sprawdzające poziom przygotowania uczniów.

Faza realizacyjna:

• Przydzielenie poszczególnym grupom określonego procesu (susza lub pustynnienie) oraz kontynentu do analizy, rozdanie map konturowych.

• Wyświetlenie na ekranie schematu porządkującego sposób przedstawienia związków przyczynowo‑skutkowych (schemat przykładowy):

  • podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opracowanie schematu przedstawiającego zależności przyczynowo‑skutkowe między czynnikami naturalnymi i antropogenicznymi, a występowaniem suszy i pustynnienia w różnych regionach świata,

R2eLiO1TFJnyN

Ilustracja

• Praca w grupach uczniów (burza mózgów, dyskusja), służąca sporządzeniu schematu obrazującego związki przyczynowo‑skutkowe między czynnikami naturalnymi i antropogenicznymi, a występowaniem suszy lub pustynnienia w różnych regionach świata; uczniowie wykorzystując mapy z atlasu, informacje, schematy, ilustracje zawarte w e‑materiale i pozyskane z innych źródeł:

  • określają zestaw czynników naturalnych i antropogenicznych wpływających na występowanie suszy i/lub pustynnienia,

  • odszukują na obszarze analizowanego kontynentu regiony spełniające te kryteria i zaznaczają na mapie konturowej,

  • przygotowują schemat graficzny na arkuszach papieru.

• Prezentacja przy tablicy schematów przygotowanych przez poszczególne grupy; uczniowie przedstawiają kryteria oceny i wskazują wyznaczone regiony uzasadniając ich wskazanie – po każdej prezentacji dyskusja z udziałem wszystkich uczniów; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia itp.

• Po zakończeniu wystąpień wyświetlenie przez nauczyciela map obszarów zagrożonych suszą i pustynnieniem na analizowanych przez grupy kontynentach z Hydroportalu WRI (https://www.wri.org/applications/aqueduct/water‑risk‑atlas/) oraz Światowego Atlasu Pustynnienia (https://wad.jrc.ec.europa.eu/atlas).

• Dyskusja, podczas której uczniowie identyfikują różnice i podobieństwa między położeniem wyznaczonych przez siebie regionów, a przedstawionymi na mapach; konstruktywnie oceniają pozytywne i negatywne rezultaty własnej pracy; wspólnie zastanawiają się, jak przeciwdziałać zjawisku suszy i pustynnienia, tworzą listę rankingową działań.

• Podsumowanie uzyskanej wiedzy poprzez sporządzenie mapy myśli i wykonanie poleceń zawartych w e‑materiale.

Faza podsumowująca:

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa:

• Wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

• Praca pisemna dotycząca wpływu globalnych zmian klimatu na zmiany przestrzenne występowania suszy i procesów pustynnienia na świecie.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Grafiki zawarte w e‑materiale i przygotowana przez uczniów mapa myśli mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących różnych zagadnień związanych z hydrosferą, ochroną środowiska i rozwojem zrównoważonym. Uczeń może spożytkować e‑materiał do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy w domu oraz w czasie lekcji mających na celu powtórzenie materiału z „Przeczytaj” dotyczącego hydrosfery, geozagrożeń oraz globalnych zagrożeń środowiska.