Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Melodyczność i muzyczność poezji młodopolskiej

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
7. wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpozna melodyczne i muzyczne cechy wybranych młodopolskich wierszy;

  • wyjaśni, jaką funkcję w poetyce tych utworów pełnią środki stylistyczne wykorzystujące dźwiękowe właściwości słów;

  • powiąże muzyczność utworów poetyckich z założeniami symbolizmu;

  • opisze, na czym polega śpiewność wiersza.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi trzech chętnych uczniów o przygotowanie (w podziale na role) aktorskiego czytania utworu Mak Bolesława Leśmiana. Zaznacza, że – ich zadaniem – jest wydobycie w interpretacji aktorskiej elementów muzyczności wiersza.

  2. Uczniowie czytają wiersz na forum klasy.

  3. Nauczyciel prosi uczniów „z publiczności” o wypowiedź na temat, co – ich zdaniem – łączy język liryki z muzyką.

  4. Nauczyciel może wygłosić krótki wykład na temat genezy gatunków liryki i podkreślić, że poezja grecka zawsze była wykonywana przy akompaniamencie instrumentów.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Melodyczność i muzyczność poezji młodopolskiej” i przybliża uczniom temat lekcji. Określa również cele lekcji i ustala kryteria sukcesu

  2. Nauczyciel może w kilku zdaniach rozwinąć treść „Wprowadzenia”.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel poleca uczestnikom zajęć zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Następnie prosi uczniów o wspólne stworzenie mapy myśli ujmującej odniesienia do muzyki w okresie symbolizmu. Uczniowie podają propozycje, odwołując się do treści sekcji „Przeczytaj” (muzyka jako wyraz uczuć, tematyzacja muzyki, metaforyka muzyczna, wykorzystanie brzmieniowych właściwości języka, rytm, kompozycja, stylizacja na pieśni ludowe…).

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Audiobook” i zapoznają się z materiałem. Wykonują indywidualnie polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi. Nauczyciel komentuje.

  3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują indywidualnie ćwiczenia 1, 2, 3, 5 i 6. Ćwiczenie 4 uczestnicy lekcji mogą wykonać wspólnie – wraz nauczycielem, podając propozycje odpowiedzi. Wybrane osoby prezentują pisemne wypowiedzi. Nauczyciel komentuje. Ćwiczenie 7 uczniowie wykonują w parach, natomiast ćwiczenie 8 może być wykonane indywidualnie lub w formie dyskusji moderowanej.

  4. Na zakończenie nauczyciel może zainteresować uczniów realizacjami teatralnymi (z muzyką) wierszy Leśmiana, np. nowatorski Projekt LEŚMIAN w wykonaniu krakowskiej aktorki Marzeny Ciuły.

Faza podsumowująca:

  1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności. Nauczyciel wraz z uczniami ocenia, czy zostały spełnione kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel w kilku zdaniach podsumowuje muzyczne inspiracje utworów literackich powstałych w okresie Młodej Polski – Bolesława Leśmiana, Jana Kasprowicza, a także Kazimierza Przerwy‑Tetmajera i Tadeusza Micińskiego.

Praca domowa:

  1. Wskaż przykłady znanych ci wierszy młodopolskich, w których ważną rolę pełnią melodyczne środki stylistyczne.

  2. Wyszukaj w internecie i przeczytaj nieznane ci dotąd wiersze Bolesława Leśmiana z cyklu Ballady. Zwróć uwagę na charakterystyczne dla poety melodyczne środki stylistyczne.

Materiały pomocnicze:

  • Jan Sochoń, Muzyczność literatury: Leśmian i inni…, Instytut Filozofii UKSW, Warszawa 2011.

  • Projekt LEŚMIAN w wykonaniu krakowskiej aktorki Marzeny Ciuły.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się