Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Po co językowi polskiemu fleksja?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

  • wyjaśni, czym jest fleksja;

  • uporządkuje kategorie morfologiczne i gramatyczne;

  • oceni poprawność fleksyjną wybranych form wyrazowych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • metoda aktywizująca - spacer klasowy.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiały i wprowadza ich w temat lekcji. Uczniowie zapoznają się z informacjami z sekcji „Wprowadzenie” dotyczącymi tego, czym jest fleksja.

  2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Chętny uczeń na głos odczytuje treści sekcji „Przeczytaj”. Jeśli jakieś informacje są dla uczniów zbyt trudne, mogą poprosić nauczyciela o wyjaśnienie.

  2. Nauczyciel opowiada uczniom o tym, że obecnie, w epoce cyfrowej, fleksja bardzo często jest pomijana w komunikacji. Nie jest to zjawisko akceptowane przez językoznawców, jednak codzienność pokazuje, że tak się dzieje i ciężko to zmienić. Zapoznaje uczniów z fragmentem artykułu Haliny Kurek z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie pt. Niepraktyczność polszczyzny a przemiany fleksji nominalnej w pokoleniu sieci.
    Jak wiadomo, maksymalna długość krótkiej wiadomości tekstowej – SMS‑a to 160 znaków. W związku z tym z punktu widzenia nadawcy niepraktyczne są wszystkie te litery i znaki, które w tekście zajmują więcej niż jedno miejsce, np. nawias kwadratowy wypełnia miejsce dwu znaków. Polskie litery: ą, ę, ś, ź, ć, ń, ł itd. skracają długość wiadomości ze 160 do 70 znaków. Nie dziwi więc, że pokolenie sieci, starając się przekazać odbiorcy maksymalnie obszerną treść, usuwa pewne litery, a także znaki interpunkcyjne, aby zyskać miejsce na umieszczenie pełnej informacji. [...]
    Ja też jestem za Martyna Wojciechowska wierze ze się uda:)
    Swietne spotkanie z Agnieszka Grochowska!
    Jesteśmy tam z Ewa Stańska.:)
    Zgadzam się z Grażyna Antoszewska
    kiedys tam z kuba
    będzie rozmawiał z gwiazdą sceny muzycznej, ojcem i góralem Sebastian Karpiel‑Bułecka
    wracajcie razem z Ania i Kuba Wojewódzki na antene!
    Wejdz w chmielna potem skrec w prawo przy traffic
    Spotkanie z Karolina i bartek o 19 w zdarzeniu
    o 17 pod bagatela
    Siedzimy nad wisla, czekamy

  3. Uczniowie wypowiadają się na temat tego, w jaki sposób oni się komunikują, czy podobnie jak we wspomnianym tekście nie stosują końcówek fleksyjnych i dlaczego.

  4. Uczniowie w parach wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Audiobook”. Wybrane osoby z każdej grupy referują wyniki pracy, pozostali uczniowie i nauczyciel komentują.

  5. Uczniowie wspólnie w klasie wykonują ćwiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zapoznaje uczniów z kolejnym fragmentem materiału Haliny Kurek.
    Dobrą ilustracją [...] wydaje się być stosunkowo nowy, ekonomiczny sposób tworzenia imion zdrobniałych, określających, w zależności od potrzeb, i chłopca i dziewczynkę, niewymagających odmiany, por. Dami (Damianek), Dani (Danielek),Domi (Dominiczka, Dominiczek), Feli (Fela, Feluś), Gabi (Gabrysia, Gabryś), Izi (Izabelka), Juli (Julcia, Julianek), Kacpi (Kacperek), Mati (Mateuszek), Miki (Mikołajek), Moni (Moniczka), Nati (Natalka), Oli (Ola, Olek), Pati(Patrysia, Patryś), Piotri (Piotrusia, Piotruś), Stefi (Stefcia, Stefanek), Wiki (Wikcia, Wiktorek), pokoje u Sabi (= u Sabinki, Wisła, woj. śląskie) itp.
    Uczniowie mogą podać własne przykłady ukazujące zjawisko unikania końcówek fleksyjnych.

  2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

Praca domowa:

  1. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 8 i 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • T. Skubalanka, W. Książek‑Brylowa, Wariantywność polskiej fleksji, Wrocław 1992.

  • Żydek‑Bednarczuk U., Zmiany w zachowaniach komunikacyjnych a nowe odmiany językowe (Odmiana medialna), [w:] Współczesne odmiany języka narodowego, red. K. Michalewski, Łódź 2004.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się