Sprawdź się
Zaznacz odpowiedź na pytanie, czym jest fleksja.
- Fleksja to dziedzina językoznawstwa zajmująca się składnią.
- Fleksja to odmiana wyrazów za pomocą końcówek fleksyjnych.
- Fleksja to najmniejsza grupa fonemów niosących określone znaczenie.
Który z podanych ciągów zawiera wyłącznie prawidłowe formy fleksyjne wyrazów?
- weź, licząc, rozpisawszy, przyjaciołami, przekonujący
- weź, licząc, opisawszy, przyjaciółmi, przekonywający
- weźmij, licząc, przepisawszy, przyjaciołami, przekonujący
- weźmij, licząc, zapisawszy, przyjaciółmi, przekonywający
- weź, licząc, napisawszy, przyjaciółmi, przekonywujący
W poniższym zdaniu zaznacz kolorem niebieskim wyrazy odmienne, czerwonym – nieodmienne.
czerwony niebieski
Wczoraj na ulicy starsza kobieta znalazła małego, zmarzniętego kotka, wzięła go na ręce, a potem zabrała do domu.
Zapoznaj się poniższymi formami czasownika, a następnie napisz, kiedy czasownik odmienia się przez rodzaj.
zjem
widzę
popatrz
skończyłem
chcielibyśmy
poszła
Zaznacz symbol, jakim w językoznawstwie oznacza się tzw. zero morfologiczne.
- ö
- ϙ
- ø
Zapoznaj się z tekstem o zaniku kategorii liczby podwójnej w języku polskim. Odpowiedz na pytania: Które z przytoczonych przez autora form liczby podwójnej zachowały się w języku polskim do dziś? Z formami jakiej liczby (pojedynczej czy mnogiej) współwystępują?
Historia języka polskiegoOSTATECZNY ZANIK FORM LICZBY PODWÓJNEJ
Na dobę średniopolską przypada ostateczny zanik form liczby podwójnej. Działo się to stopniowo. Jeszcze w XVI w. trafiały się częściej, np. miedzy dwiema swowolnyma niewiestoma, obiema końcoma (1521); pojął dwie żenie (1535); za dwie lecie (1540); położywszy dwie gałązce (Rej); te dwie mowie (Górnicki); owoż mamy dwie słońcy, owoż dwie Troi (J. Kochanowski). W XVII i XVIII w. takie wypadki stawały się coraz rzadsze, a dotyczyły zasadniczo organów parzystych, np. dwie nam ręce, dwie nodze, dwie oczy, dwa uszy dawszy (Potocki); także w określeniu terminów, np. za dwie niedzieli (Pasek); przez dwie lecie (Jabłonowski); sporadycznie także w innych zakresach znaczeniowych, np. wystarczą dwie drewnie (Kochowski); dwie jabłce, dwie kurze, dwie babie (Potocki); na ręku moich (Twardowski).
Sporadycznie trafiały się w XVI w. formy czasownikowe l. podw., np. chcewa, pragniewa, zmiękczywa (J. Kochanowski); odprawiwa, znawa (Klonowic); napijewa, ułapiwa (Rej); musita, pocznieta (Orzechowski); kochata (Grochowski). Że czasownikowe formy l. podw. wyszły z użycia w w. XVII i XVIII, świadczą ówcześni gramatycy [...].
Źródło: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 2020, s. 304.
Wyjaśnij, dlaczego mówimy Widzę człowieka, Widzę kota, ale: Widzę stół.
• przypisaniu rzeczownikowi niewłaściwego rodzaju gramatycznego, np. !ten kontrol ta kontrola zamiast ten kontrol ta kontrola;
• wyborze niewłaściwej końcówki, np. !trzy kwadranse trzy kwadransy zamiast trzy kwadranse trzy kwadransy;
• zastosowaniu formy z niewłaściwą wymianą głosek w temacie, np. !kłąb kłęb zamiast kłąb kłęb, !łabądź łabędź zamiast łabądźłabędź;
• błędnym wyborze wzorca odmiany czasownika, np. !płukam, płukasz płuczę, płuczesz zamiast płukam, płukasz płuczę, płuczesz, lub pomijaniu w odmianie cząstki nę, np. !ciągnęła ciągła zamiast ciągnęła ciągła;
• użyciu błędnych form bezokolicznika, np. !wziąć wziąść zamiast wziąć wziąść, rozkaźnika, np. !zdejm zdejmij zamiast zdejm zdejmij, lub błędnych imiesłowów, np. !potrafiący, !wykradnięty; • błędach w odmianie przymiotników, np. !niektózi niektórzy ludzie zamiast niektózi niektórzy, liczebników, np. !pięcioro pięć dzieci zamiast pięcioro pięć dzieci, i zaimków, np. widzę dziecko, zawołaj go je! zamiast: zawołaj go je!;
• nieodmienianiu nazwisk.
Uzupełnij fragment podręcznika Renaty Przybylskiej dotyczący najczęstszych błędów fleksyjnych. Zrób to poprzez adekwatny do treści wybór brakującego elementu, mając na uwadze, że po wykrzykniku musi wystąpić forma błędna, a po słowie zamiast – poprawna.
Błędy fleksyjne widoczne są w niewłaściwym używaniu form odmiennych części mowy. Najczęściej polegają na:
• przypisaniu rzeczownikowi niewłaściwego rodzaju gramatycznego, np. !{#ten kontrol} {ta kontrola} zamiast {ten kontrol} {#ta kontrola};
• wyborze niewłaściwej końcówki, np. !{#trzy kwadranse} {trzy kwadransy} zamiast {trzy kwadranse} {#trzy kwadransy};
• zastosowaniu formy z niewłaściwą wymianą głosek w temacie, np. !{kłąb} {#kłęb} zamiast {#kłąb} {kłęb}, !{#łabądź} {łabędź} zamiast {łabądź}{#łabędź};
• błędnym wyborze wzorca odmiany czasownika, np. !{#płukam, płukasz} {płuczę, płuczesz} zamiast {płukam, płukasz} {#płuczę, płuczesz}, lub pomijaniu w odmianie cząstki nę, np. !{ciągnęła} {#ciągła} zamiast {#ciągnęła} {ciągła};
• użyciu błędnych form bezokolicznika, np. !{wziąć} {#wziąść} zamiast {#wziąć} {wziąść}, rozkaźnika, np. !{#zdejm} {zdejmij} zamiast {zdejm} {#zdejmij} [...];
• błędach w odmianie przymiotników, np. !{#niektózi} {niektórzy} ludzie zamiast {niektózi} {#niektórzy}, liczebników, np. !{pięcioro} {#pięć} dzieci zamiast {#pięcioro} {pięć} dzieci, i zaimków, np. widzę dziecko, zawołaj {#go} {je}! zamiast: zawołaj {go} {#je}!;
• nieodmienianiu nazwisk.