Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Leśmianowskie powroty do natury w wierszach Do śpiewaka i Topielec

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (fatyczną, magiczną);

4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

określi stosunek Bolesława Leśmiana do impresjonizmu i symbolizmu;
omówi mity poety jako „człowieka pierwotnego” oraz „powrotu do natury”;
wymieni różnice w postrzeganiu natury w wierszach Bolesława Leśmiana Do śpiewaka oraz Topielec;
scharakteryzuje stosunek poety do natury w kontekście ludowości charakterystycznej dla poezji Leśmiana;
porówna realizacje motywów natury w wybranych utworach poetyckich oraz dziełach malarskich Młodej Polski.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
metoda kosza i walizki.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. Następnie udostępnia e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z zawartością sekcji „Wprowadzenie”.
Interludium muzyczne. Nauczyciel odtwarza uczniom wybrane utwory ze słowami Bolesława Leśmiana. np. Topielec (w wykonaniu Moniki Bubniak) i inne według uznania. Uczniowie dzielą się refleksjami po wysłuchaniu utworów.

Faza realizacyjna:

Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału.
Nauczyciel pyta uczniów, czym jest ludowość. Po uzyskaniu odpowiedzi głośno odtwarza nagranie Ludowość według Leśmiana. Uczniowie w parach:
- notują czynniki, które składają się na ludową stylizację wierszy poety,
- wyjaśniają, co łączy narratora wierszy Leśmiana z tomu Łąka z postacią ludowego śpiewaka.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla po kolei treści ćwiczeń nr 1‑5 z sekcji „Galeria interaktywna. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.
Następne uczniowie indywidualnie zapoznają się z galerią interaktywną i rozwiązują zamieszczone w tej sekcji polecenia. Po ich wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytanie podsumowujące:
- W jaki sposób Leśmian powraca do natury w wierszach Do śpiewaka i Topielec?
- Jak w wierszach Leśmiana realizowany jest symbolizm a jak impresjonizm?
Nauczyciel zawiesza na tablicy dwa plakaty z narysowanym koszem i walizką. Rozdaje uczniom po dwie karteczki samoprzylepne. Prosi, aby uczniowie zapisali na jednej z nich, przemyślenia, które zabiorą z sobą po zajęciach; na drugiej to, czego nie akceptują. Jedna osoba odczytuje zapisy przy walizce i koszu.

Praca domowa:

Określ podobieństwa i różnice między tytułowymi postaciami wierszy Bolesława Leśmiana Do śpiewaka oraz Topielec.

Materiały pomocnicze:

Jan Sochoń, Muzyczność literatury: Leśmian i inni…, Instytut Filozofii UKSW, Warszawa 2011.
Projekt LEŚMIAN w wykonaniu krakowskiej aktorki Marzeny Ciuły.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Prezentacja multimedialna