Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Cesarstwo rzymskie – pryncypat

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, czym był pryncypat i jak powstało Cesarstwo Rzymskie;

• opisuje, na czym polegał proces romanizacji imperium.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby zapoznali się z audiobookiem, a następnie wykonali ćwiczenia 1 i 2 związane z tym, w jaki sposób Swetoniusz przedstawia Oktawiana Augusta i Juliusza Cezara. Zapowiada, że podczas lekcji wybrana (lub wylosowana) osoba przedstawi swoje odpowiedzi.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji („Cesarstwo Rzymskie – pryncypat”), nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie krótko charakteryzują ten okres w historii starożytnego Rzymu.

3. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. sprawdza, kto wykonał zadane ćwiczenia. Może wyświetlić odpowiedzi uczniów na tablicy interaktywnej. Prosi wybranego ucznia o uzasadnienie swojego rozwiązania.

Faza realizacyjna:

1. Wykład nauczyciela na temat formy rządów, jaką był pryncypat. Omawia rosnące uprawnienia Oktawiana Augusta i wprowadzone przez niego reformy. Zaznacza, że pryncypat zakładał swoistą równowagę sił między cesarzem a senatem rzymskim (wspomina o zachowanych pozorach republiki).

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób Swetoniusz opisywał Oktawiana Augusta, a jak Juliusza Cezara? Na co zwracał uwagę? Prosi uczniów, aby porównali obu władców rzymskich i odnieśli się do zasad, jakie legły u podstaw pryncypatu.

3. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 1: „Wszystkie przedstawione poniżej fragmenty źródłowe dotyczą dojścia Oktawiana Augusta do władzy oraz charakteru jego rządów. Pochodzą jednak z różnych epok i przedstawiają sobą różne rodzaje literackie. Dokonaj tzw. wstępnej krytyki źródłowej, tj. oceń wartość tych przekazów w oparciu o wiedzę własną, rodzaj literacki danego dzieła oraz czas jego powstania”. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4- lub 5‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udziela także uczniom informacji zwrotnej.

4. W kolejnym kroku nauczyciel poleca, aby uczniowie, pracując w parach, wykonali polecenie 2, a więc wybrali z załączonych tekstów źródłowych ten, który według nich najlepiej opisuje istotę pryncypatu. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel poleca uczniom opracować mapę myśli związaną z hasłem „Pryncypat” (to hasło znajduje się w centralnym punkcie mapy myśli). Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, a jedna osoba zapisuje je na tablicy.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 4 i 5 z sekcji „Audiobook”.

Materiały pomocnicze:

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Beard M., SPQR. Historia starożytnego Rzymu, Poznań 2016.

Christ K., Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, Poznań–Gniezno 2016.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Walter G., Cezar, Warszawa 1983.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.

Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 3, Wrocław 2004.

Chomicki G., Sprawski S., Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999.

Plutarch, Żywoty sławnych nężów, Kraków 1977.

Gajus Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, Wrocław 1987.

Publiusz Korneliusz Tacyt, Dzieła, Warszawa 2004.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 1: Posąg Cezara Augusta jako Jowisza; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 2: Oktawian August jako Pontifex Maximus; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 3: Posąg Cezara Augusta; lic. CC BY‑SA 3.0, Άγgammaνnuωomegaσsigmaτtauοomicronς, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 4: August z Prima Porta; domena publiczna, Wikimedia Commons.