Autor: Paulina Król

Temat: Problematyka antysemityzmu w piśmiennictwie pozytywistycznym na przykładzie utworu Marii Konopnickiej Mendel Gdański

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• ustala, jaka była geneza powstania noweli Marii Konopnickiej Mendel Gdański;

• określia, jak wyglądały stosunki polsko‑żydowskie w 2. połowie XIX wieku;

• zna źródła napięć i konfliktów pomiędzy Żydami i Polakami w XIX wieku;

• analizuje fragmenty noweli Mendel Gdański, zwracając uwagę na punkt widzenia Mendla oraz występujących w utworze Polaków.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• kartki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Tydzień przed planowaną lekcją nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z treścią noweli Marii Konopnickiej Mendel Gdański.

2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Problematyka antysemityzmu w piśmiennictwie pozytywistycznym na przykładzie utworu Marii Konopnickiej Mendel Gdański” i prosi o zapoznanie się z sekcją „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Uczniowie przypominają sobie treść materiału z sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel rozpoczyna krótką rozmowę o genezie powstania noweli Marii Konopnickiej Mendel Gdański.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel wyświetla odpowiedzi uczniów i tym samym sprawdza ich przygotowanie do lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło „antysemityzm” i rozdaje uczniom po dwie kartki samoprzylepne. Uczniowie proszeni są o zapisanie na nich skojarzenia do hasła. Uczniowie czytają na głos swoje pomysły i przyklejają je na tablicy. Następnie trwa wspólne omówienie podanych propozycji i usunięcie nietrafnych przykładów przez nauczyciela.

2. Nauczyciel prosi uczniów o utworzenie trzech grupy i wyłonienie obserwatora. Każda grupa uczniów przygotowuje się do dyskusji dotyczącej stosunków polsko‑żydowskich w 2. połowie XIX wieku na podstawie noweli Marii Konopnickiej Mendel Gdański oraz źródeł napięć i konfliktów między nimi.

3. Praca z multimedium. Uczniowie w dalszym ciągu pracują w grupach i zapoznają się z materiałem w sekcji „Ilustracja interaktywna”. Nauczyciel informuje, że grupy zaczną między sobą dyskusję o tym, czy dziś relacje między Polakami i osobami innych narodowości realizują przedstawiony w noweli problem stosunków polsko‑żydowskich. Obserwatorzy monitorują pracę grupy. Na koniec dyskusji nauczyciel analizuje pracę grup. Obserwatorzy przedstawiają wnioski z dyskusji.

4. Uczniowie wspólnie wykonują ćwiczenie 3, 4, 6 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wybrani uczniowie przedstawiają rozwiązania, nauczyciel komentuje.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wraz z nauczycielem podsumowują wnioski z dyskusji kończącej fazę realizacyjną. Nauczyciel wyświetla ćwiczenie 8. Następuje indywidualna praca uczniów. Nauczyciel dokonuje analizy pracy.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i przeprowadza krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Zastanów się, w jaki sposób opisywane w noweli Konopnickiej wydarzenia mogły wpłynąć na osobowość oraz stosunek do polskości Jakuba – wnuka Mendla Gdańskiego. Biorąc pod uwagę kontekst historyczny, stwórz wypowiedź, w której dorosły Jakub opowiada o tych zdarzeniach z perspektywy czasu. Pamiętaj o przyjęciu w wypowiedzi perspektywy dorosłego człowieka.

Materiały pomocnicze:

• Anna Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997.

• https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/11987/1/A_Regiewicz_Z_powodu_jednej_czapki.pdf

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Ilustracja interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.