Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Jak poeci współcześni wykorzystują średniowieczne motywy, wzorce osobowe, ideały?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
7. Kształcenie umiejętności czytania, analizowania i interpretowania literatury oraz innych tekstów kultury, a także ich wzajemnej korespondencji.
8. Kształcenie umiejętności świadomego odbioru utworów literackich i tekstów kultury na różnych poziomach: dosłownym, metaforycznym, symbolicznym, aksjologicznym.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
IV. Samokształcenie.
7) wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji;
11) korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;
Zakres rozszerzony
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia, czym jest intertekstualność;

  • opisuje sposób kreowania świata przedstawionego, bohatera liryczego i sytuacji lirycznej utworu poetyckiego;

  • wyjaśnia, na czym polega nawiązanie do motywu średniowiecznego w wybranym utworze współczesnym;

  • formułuje wnioski dotyczące dialogu tekstów literackich, które powstały w różnych czasach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • film.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda;

  • animacja Tomasza Bagińskiego pt. Katedra.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla uczniom animację stworzoną przez Tomasza Bagińskiego pt. Katedra. Następnie prosi o podanie skojarzeń do obejrzanego filmu. Wśród podawanych przez młodzież odpowiedzi z pewnością pojawią się te związane ze średniowieczem, które pozwolą nauczycielowi zainicjować rozmowę wprowadzającą w temat zajęć.

  2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Prowadzący zapoznaje uczniów z multimedium. Następnie prosi, aby wykonali polecenie 1, 2 z sekcji Audiobook oraz ćwiczenie nr 1 z sekcji Sprawdź się. Wybrane osoby prezentują swoje odpowiedzi i wyjaśniają, czym jest intertekstualność, podają jej przykłady.

  2. Praca w grupie. Prowadzący dzieli klasę na trzy grupy. Każdy z zespołów zapoznaje się ze wskazanym tekstem z sekcji Przeczytaj. Następnie uczniowie tworzą notatkę na temat: rycerza - I grupa, świętego - II grupa, króla - III grupa. Przedstawiciele zespołów przedstawiają na koniec wyniki swojej pracy.

  3. Uczniowie w parach zajmują się ćwiczeniami z sekcji Sprawdź się (nauczyciel wybiera ćwiczenia, a jeśli starczy czasu, uczestnicy zajęć mogą wykonać wszystkie). Następnie przedstawiciel pary odczytuje rozwiązania.

Faza podsumowująca:

  1. Prowadzący zapisuje na tablicy niedokończone zdanie: Nawiązania do średniowiecza w utworach współczesnych twórców mogą być pretekstem do...
    Wskazane osoby odczytują swoje zdania.

  2. Nauczyciel udostępnia nagranie, które podsumowuje informacje na temat odniesień do średniowiecza, nagranie dostępne pod adresem: https://ninateka.pl/vod/rozmowy/uroki-sredniowiecza-finezje-literackie-1-5/

Praca domowa:

  1. Poszukaj współczesnej ekfrazy nawiązującej do średniowiecznego dzieła. Wyjaśnij na czym polega intertekstualność, korzystając z wybranego przez ciebie tekstu kultury.

Materiały pomocnicze:

  • Ryszard Nycz, Wykładniki intertekstualności, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Wojciech Ligęza, Wisławy Szymborskiej świat w stanie korekty, Kraków 2001.

  • https://ninateka.pl/vod/rozmowy/uroki-sredniowiecza-finezje-literackie-1-5/

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się