Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Sławomir Mrożek, Śmierć porucznika, Anna Świrszczyńska, Nalot

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
5) tworzy formy użytkowe: protokół, opinię, zażalenie; stosuje zwroty adresatywne, etykietę językową;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje fragment dramatu Śmierć porucznika Sławomira Mrożka i wiersz Anny Świrszczyńskiej Nalot,

  • interpretuje satyryczną wymowę utworu Sławomira Mrożka,

  • opisuje różnicę między rodzajem historycznego „świadectwa” zawartego w wierszu Świrszczyńskiej a tradycyjnymi narracjami wojennymi.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja;

  • burza mózgów;

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • rozmowa kierowana.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Warsztaty interpretacyjne. Sławomir Mrożek, Śmierć porucznika, Anna Świrszczyńska, Nalot”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i wnikliwą analizę mapy myśli.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę z uczniami, prosi: Przypomnijcie, wymieńcie różne powody wykorzystywania przez poetę/twórcę odwołań do dzieł innych autorów.
    Uczniowie korzystają z burzy mózgów i wymieniają przykładowo: podobieństwo/ różnica w sposobie ujęcia tematu, wątku, dialog z tradycją kultury, funkcjonalny kontekst, potwierdzenie ponadczasowości podjętego tematu, aluzja literacka.
    Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, podaje cel i temat lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie rozpoczynają pracę w parach od wykonania polecenia 1 towarzyszącego mapie myśli. Następnie wymieniają się swoimi propozycjami odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

  2. Następnie, na podstawie informacji zawartych w bloku tekstowym, wykonują polecenia:
    Dokonaj analizy podanego fragmentu dramatu. W tym celu:
    • Ustal, jakie są literackie pierwowzory Generała i Poety.
    • Znajdź fragmenty, które potwierdzą twoje ustalenia.
    • Wymień utwory literackie, do których, twoim zdaniem, nawiązuje Sławomir Mrożek w cytowanym fragmencie Śmierci porucznika.
    • Określ, jaką postawę wobec wojny przyjmuje Generał, a jaką – Poeta.
    Kilka osób przedstawia propozycje odpowiedzi.
    Uczniowie wykonują też polecenie 2 towarzyszące mapie myśli: Jaki sposób opisywania wojny podważa Mrożek w swoim dramacie Śmierć porucznika? Do jakiej tradycji się odnosi? Przedstawiają odpowiedzi, dyskutują.

  3. Prowadzący odtwarza wykład prof. Andrzeja Franaszka na temat wiersza Anny Świrszczyńskiej Nalot. Uczniowie, wciąż pracując w parch, wykonują polecenie 1 związane z interpretacją wiersza Świrszczyńskiej. Później łączą się w grupy 4‑osobowe i dyskutują nad ustalonymi wcześniej tropami interpretacyjnymi. Nauczyciel towarzyszy im w pracy, odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj polecenie 3 i ćwiczenie 1 towarzyszące prezentacji TED.

Materiały pomocnicze:

  • Stanisław Furmanik, O sztuce teatru, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

  • Sławomir Świontek, Znak, tekst i odbiorca w teatrze, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja TED