Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Ogólna charakterystyka ryb

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Określisz cechy pozwalające na zakwalifikowanie organizmów do gromady ryb.

• Przedstawisz systematykę ryb.

• Wyjaśnisz działanie i znaczenie elementów budowy właściwych dla ryb.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem;

• rybi szkielet;

• mapa myśli;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Praca z filmem pt. „Ogólna charakterystyka ryb”. Uczniowie czytają polecenia nr 1 i 2 do multimedium i zapoznają się z filmem. Następnie w parach rozwiązują polecenie nr 1 (w którym mają za zadanie wskazać, kiedy i u jakich organizmów po raz pierwszy pojawiły się szczęki, oraz wyjaśnić, jakie miało to znaczenie dla funkcjonowania tych organizmów) oraz polecenie nr 2 (w którym mają za zadanie opisać, jak przebiega regulacja osmotyczna u ryb słodkowodnych, a jak u ryb słonowodnych). Swoje rozwiązania porównują z innym zespołem.

2. Rybi szkielet. Nauczyciel rysuje na tablicy rybi szkielet. Na głowie rybiego szkieletu zapisuje hasło „Ogólna charakterystyka ryb” i zadaje pytanie: „Jakie cechy budowy i funkcje życiowe ryb poza osmoregulacją poznaliście na podstawie filmu?” (Uczniowie wymieniają: odżywianie, pokrycie ciała i ruch, koordynacja nerwowa, krążenie, wymiana gazowa, wydalanie, rozmnażanie i rozwój). Odpowiedzi uczniów zapisuje na grubszych ościach rybiego szkieletu. Nauczyciel dzieli uczniów na tyle grup, ile zostało zapisanych grubych ości. Każda z grup otrzymuje jedną ość do opracowania na podstawie e‑materiału oraz dodatkowych materiałów źródłowych (zob. materiały pomocnicze). Informacje dotyczące przydzielonego zagadnienia zapisują na paskach papieru, które będą doklejane do grubych ości.
   Przedstawiciel grupy umieszcza małe ości na rybim szkielecie i omawia opracowane przez grupę zagadnienie. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”, od najłatwiejszego do najtrudniejszego. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie odpowiadają na pytania sformułowane we wstępnej fazie lekcji.

2. Uczniowie opracowują w parach mapy myśli przedstawiające systematykę ryb, cechy każdej gromady i przykłady gatunków.

3. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

• Nauczyciel może wykorzystać film na innych lekcjach poświęconych rybom, m.in. „Adaptacje ryb do życia w wodzie”.