Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Krzysztof Błaszczak, Agata Jarszak‑Tyl
Temat: Stan podstawowy i stan wzbudzony
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Poziom podstawowy i rozszerzony
Wymagania ogólne
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną;
6) stosuje poprawną terminologię.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne, samokontrola podczas nauki.
Cele operacyjne:
Uczeń:
definiuje pojęcia: stan podstawowy, stan wzbudzony;
wyjaśnia, na czym polega kwantowanie energii;
powiąże pochodzenie prążków w widmie emisyjnym wodoru z powrotem ze stanu wzbudzonego do stanu podstawowego;
zbada sposób barwienia płomienia przez sole niektórych pierwiastków.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
badawcza.
Metody i techniki nauczania:
odwrócona klasa;
pogadanka;
eksperyment uczniowski;
pokaz;
dyskusja;
analiza tekstu źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika gadająca ściana;
prezentacja multimedialna;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda;
sprzęt i odczynniki opisane w instrukcji do doświadczenia 1 (patrz: wskazówki metodyczne)
podręcznik.
Przebieg zajęć
Faza wstępna (na poprzednim spotkaniu)
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Jak zachowują się elektrony w atomie? Kiedy elektron osiąga stan wzbudzony?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęć stan wzbudzony i stan podstawowy.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna
A. Przed lekcją – uczniowie pracują samodzielnie w domu (według wcześniejszych instrukcji nauczyciela) – metoda lekcji odwróconej.
Uczniowie, na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału, przygotowują się do pogadanki na temat ruchu elektronów.
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału, podręcznika tradycyjnego oraz internetu i szukają odpowiedzi na pytanie: „Co to jest stan podstawowy i wzbudzony?”.
Uczniowie w medium bazowym e‑materiału oglądają film samouczek na temat stanu podstawowego i wzbudzonego, po czym wykonują polecenia i odpowiadają na pytania.
B. Podczas lekcji:
Pogadanka na temat ruchu elektronów w atomie. Nauczyciel na podsumowanie wątku wyświetla na tablicy multimedialnej schemat przedstawiający zmiany poziomów energetycznych elektronów zawarty w e‑materiale „przeczytaj” i podsumowuje zebrane informacje.
Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy z instrukcją doświadczenia 1, które wykonują w okularach ochronnych w grupach 4 osobowych. Uczniowie najpierw formułują problem badawczy, stawiają hipotezę, określają zmienne i zapisują w kartach pracy, a następnie przechodzą do wykonania doświadczenia. Obserwują zmiany, ustalają wnioski i zapisują całość w kartach pracy. Liderzy grup prezentują wyniki pracy grupy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.
Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia uczniowie definiują pojęcia: wzbudzenie, absorpcja, emisja. Powrót do burzy mózgów z fazy wstępnej i skonfrontowanie pojęcia stan wzbudzony i podstawowy.
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej obraz widma emisyjnego wodoru zawartego w e‑materiale „przeczytaj'. Dyskusja na temat pytania „Od czego zależy liczba prążków na widmie emisyjnym?”.
Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.
Faza podsumowująca
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:
Jak obliczyć różnicę energii pomiędzy stanem podstawowym a stanem wzbudzonym??
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Przypomniałem sobie, że ...
Praca domowa:
Nauczyciel zleca uczniom wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale - sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas rozwiązywania ćwiczeń zawartych w e‑materiale.
Materiały pomocnicze:
Karty charakterystyk substancji.
Wskazówki metodyczne:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, metalowy drucik, metalowe szczypce, palnik gazowy, okulary ochronne.
Odczynniki chemiczne: roztwór kwasu chlorowodorowego o stężeniu około 10%, roztwory wodne soli - chlorku sodu, potasu, wapnia o stężeniu od około 1 mol/dmIndeks górny 33 (w doświadczeniu można też użyć rozpuszczalne sole zawierające inne aniony, np. azotany lub siarczany(VI), dodatkowo do doświadczenia można wykorzystać również sole innych kationów litowców i berylowców).
Instrukcja do doświadczenia 1:
Metalowy drucik umieścić w metalowych szczypcach. Drucik zwilżyć w roztworze kwasu solnego o stężeniu około 10%, wyprażyć w płomieniu palnika, a następnie zanurzyć w badanej substancji. Drucik umieścić w nieświecącej części płomienia palnika gazowego i obserwować barwę oraz intensywność barwy płomienia. Po zbadaniu substancji po raz kolejny zanurzyć w roztworze kwasu solnego, drucik wyprażyć i powtórzyć czynność dla kolejnej soli. Doświadczenie można modyfikować poprzez wbranie innych soli, które dają możliwość obserwacji innych charakterystycznych barw.
Karta pracy ucznia: