SCENARIUSZ LEKCJI

Autorzy: Małgorzata Luc, Jacek Szmańda

Przedmiot: geografia

Temat: Pomiary geodezyjne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.

Uczeń:

4. podaje przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• odczytuje pomiary na łacie geodezyjnej i oblicza kąty oraz odległości od obiektu,

• wymienia podstawowe metody pomiarów geodezyjnych i charakteryzuje ich znaczenie,

• objaśnia sposób wykonania niwelacji w terenie przy pomocy niwelatora.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania:

• kształcenie hybrydowe, polegające na połączeniu metod e‑learningowych z ćwiczeniami praktycznymi wykonywanymi przy zastosowaniu narzędzi tradycyjnych, takich jak teodolit, niwelator, łata geodezyjna,

• pokaz multimedialny,

• metody podające – wykład informacyjny,

• metody praktyczne – ćwiczenia praktyczne wykonywania pomiarów geodezyjnych.

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: teodolit szkolny, ryciny zawarte w e‑materiale, znaki w terenie, mapa topograficzna

Materiały pomocnicze

M.-J. Kraak, F. Ormeing, Kartografia – wizualizacja danych przestrzennych, tłum. W. Żyszkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

J. Pasławski, Wprowadzenie do kartografii i topografii, Wydawnictwo Nowa Era, Wrocław 2006.

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem.

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel prezentuje cele lekcji.

• Przedstawienie problematyki i jej wagi w życiu społecznym i gospodarczym.

• Wykład informacyjny – pokazanie i uświadomienie uczniom wagi podejmowanego tematu pomiarów geodezyjnych. Uzasadnienie tego znajduje się w części wprowadzającej i dotyczącej triangulacji. Odpowiedź na pytanie o wykorzystanie praktyczne tych metod znajduje się zarówno we wprowadzeniu teoretycznym, jak i w filmie edukacyjnym. Można to osiągnąć poprzez zadawanie uczniom na początku lekcji szeregu pytań o to, czy widzieli którąś z zaprezentowanych na rycinach (2–4) form zapisu w terenie wartości wysokości punktów. Poza tym można także odnieść się do dowolnego fragmentu mapy topograficznej i wspólnie odszukać na niej znaki topograficzne – trójkąty z kropką i opisem wysokości nad poziomem morza – i wówczas wyjaśnić, skąd wzięły się informacje o tym, jaką wysokość one przedstawiają.

Faza realizacyjna

• W części dotyczącej triangulacji, na podstawie ryciny 1, należy omówić sposób jej wykonywania, zwrócić szczególną uwagę na pojęcia: sieć triangulacyjna, punkty triangulacyjne, osnowa geodezyjna. Najlepiej odszukać wspólnie z uczniami reper w swojej miejscowości i wykorzystać jego wartość przy pomiarach.

• Jeżeli nauczyciel ma do dyspozycji teodolit szkolny, to przy jego pomocy wykonuje pokaz jego zastosowania do pomiaru kątów, a następnie uczniowie w parach przeprowadzają dokładnie takie same działania. Jeżeli nauczyciel nie dysponuje teodolitem, przeprowadza symulację niwelacji, tak jak zostało to przedstawione na filmie zawartym w e‑materiale.

• Nauczyciel w ramach podsumowania przedstawia uczniom w pigułce metody pomiarów geodezyjnych oraz charakteryzuje ich znaczenie.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wskazuje wagę pomiarów kątów, odległości i wysokości obiektów wykonywanych przez uczniów nawet prostymi metodami.

• Nauczyciel w podsumowaniu powinien zadać szereg pytań związanych z zaprezentowanymi metodami, by sprawdzić, czy uczniowie zrozumieli przedstawione treści.

• Nauczyciel ocenia pracę uczniów, biorąc pod uwagę ich możliwości i zaangażowanie.

Zadanie domowe

• Znajdź przykład repera w Polsce, najlepiej poszukaj w swojej miejscowości. Odczytaj z niego wartość wysokości.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film o pomiarach geodezyjnych ma również zastosowanie na innych lekcjach dotyczących kartografii, topografii oraz systemów informacji geograficznej (zakres podstawowy: I. 2, I. 8).

Część bloku tekstowego uczniowie mogą otrzymać jako materiał do przeczytania samodzielnego, jako pracę domową, albo może on być potraktowany jako pomocniczy w trakcie zajęć lekcyjnych.

Dobrze by było, żeby uczniowie mieli dostęp do teodolitu szkolnego, którego koszt obecnie (grudzień 2020 r.) szacuje się na 200–250 zł.