Autorka: Sabina Świtała

Temat: W królestwie Alegorii. Przesłanie dydaktyczno‑moralizatorskie bajek Ignacego Krasickiego

Adresat:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich.

Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• Kompetencje cyfrowe;

• Kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa postawy i cechy ludzkie piętnowane w bajkach;

• uzasadnia, na czym polega konwencjonalność i alegoryczność bajek;

• formułuje przesłania dydaktyczno‑moralizatorskie bajek;

• pisze własną bajkę.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda oglądowa;

• pogadanka;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem;

• escape room.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego;

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• instrukcje dla grup;

• kolorowe koperty z zadaniami;

• rekwizyty, materiały do stworzenia pokoju zagadek, np. maskotki zwierząt (w tym lwa), łańcuchy, hasło „wolność” lub ilustracja przedstawiająca lecącego ptaka.

Przebieg zajęć:

Przed zajęciami

Część zajęć zostanie przeprowadzona w formie pokoju zagadek (escape room), dlatego przed zajęciami nauczyciel powinien odpowiednio przygotować salę (rozmieścić kolorowe koperty z zadaniami, przynieść rekwizyty, np. maskotki zwierząt – w tym lwa, łańcuchy, hasło „wolność” lub ilustracja przedstawiająca lecącego ptaka i inne według uznania). Do czasu rozpoczęcia pracy w pokoju zagadek rekwizyty powinny być zasłonięte (np. materiałem). Jeśli jest taka możliwość, pokój zagadek można zaaranżować w innej sali.

Faza wstępna

1. Nauczyciel informuje, że na zajęciach uczniowie przeniosą się do królestwa Alegorii, ale zanim to nastąpi, muszą poznać kilka zasad, które w niej panują.

2. Prowadzący zadaje następujące pytania:

• Co oznacza nazwa krainy? Czym jest alegoria?

• Z jakim gatunkiem literackim można ją powiązać?

• Jakie są cechy bajki?

3. Uczestnicy zajęć zapoznają się z multimedium bazowym, po każdym z punktów od 2 do 5 wyciągają wnioski (dotyczące kolejno: alegorii, akcji, nauki moralnej, stylu), następnie odczytują informacje ukryte pod punktami 6‑9 i weryfikują swoje wnioski.

4. Zapisanie tematu zajęć.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (każda grupa ma przypisany inny kolor), prosi, aby zamknęli oczy i w tym czasie odsłania rekwizyty, zasłania okna (jeśli pokój zagadek jest w innej sali, grupy przechodzą do niej). Rozdaje instrukcje grupom:

2. Zadania dla grup są takie same, ale grupy rozwiązują je w innej kolejności.

Koperta nr 1. Zadanie 1 W diagramie ukryło się pięć haseł. Odnajdźcie je. R12xaiijadvvo Schemat. Liczba haseł związanych z bajką oznacza numer kolejnej koperty. Koperta nr 3. Zadanie 2 Podejdźcie do stanowiska komputerowego i wykonajcie ćwiczenia 1‑4 z e‑materiału. Uczniowie przedstawiają morał nauczycielowi, który daje kolejną wskazówkę: Następną kopertę znajdziecie przy tym, który nie był dobrym władcą. Koperta umieszczona przy lwie (może to być maskotka lwa lub wizerunek lwa umieszczony w sali – decyzja należy do nauczyciela). Zadanie 3 Przeczytajcie bajkę Chart i kotka. Jaki morał z niej płynie? Chart, widząc kotkę, że mysz jadła na śniadanie, Wmawiał jej tak podły gust i polowanie. Rzekła kotka, wymówką wcale niezmieszana: Wolę ja mysz dla siebie, niż sarnę dla pana. Źródło: I. Krasicki, Chart i kotka, [w:] tegoż, Bajki i przypowieści, Sanok 1856 s. 27. Następną kopertę znajdziecie przy tym, co ceniła kotka. Koperta umieszczona przy haśle „wolność” (może to być również wizerunek lecącego ptaka). Zadanie 4 Przeczytajcie niepełną bajkę Ignacego Krasickiego. Z jakim zwierzęciem może rozmawiać wół? Wół się śmiał, widząc ………………….. w małej pracy skrzętne; Wtem usłyszał od jednej te słowa pamiętne: Z umysłu pracujących – szacunek roboty, Ty pracujesz, bo musisz; my ……………… z ochoty. To już ostatnie zadanie. Litery otrzymane od strażnika utworzą hasło, dzięki któremu pozostaniecie ludźmi i uwolnicie się z lochu.

3. Litery tworzą hasło Ezop, które jest pretekstem do rozmowy na temat twórcy. Jeśli jest duża różnica między tempem pracy poszczególnych grup, uczniowie, którzy rozwiązali zadania wcześniej, mogą zapoznać się z informacjami dotyczącymi twórcy umieszczonymi w bloku tekstowym.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel pyta:

• Jakie postawy i cechy ludzkie są piętnowane w bajkach?

• Czemu służy konwencjonalność i alegoryczność bajek?

Praca domowa:

Uczniowie tworzą własne bajki. Bajki muszą być związane z dwoma hasłami, które losują uczestnicy zajęć.

Przykładowe hasła:

Materiały pomocnicze:

A. Puścińska, Szkolny escape room, „Dyrektor Szkoły” 2018, nr 2, s. 48‑50.

A. Kubala‑Kulpińska, Escape room, czyli zamknięci w świecie zagadek, „Polonistyka” 2017, nr 6, s. 37‑39.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Teksty umieszczone w multimedium bazowym można wykorzystać przy tworzeniu zadań, które uczniowie będą wykonywać w pokoju zagadek.