Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Dalsze podboje – basen Morza Śródziemnego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, jaki wpływ miała polityka wewnętrzna imperium rzymskiego na jego rozwój terytorialny;

• wymienia przyczyny i etapy podbojów rzymskich w basenie Morza Śródziemnego;

• tłumaczy, dlaczego zahamowanie polityki podbojów rzymskich zbiegło się w czasie z ustanowieniem cesarstwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu zajęć, ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina krótko podboje Rzymu na terenie Italii i omawia przyczyny jego ekspansji w rejonie basenu Morza Śródziemnego. Przedstawia etapy rozszerzania się terytorium rzymskiego i wodzów, którzy przyłączali poszczególne ziemie.

2. Praca z pierwszym multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca, aby uczniowie w parach zapoznali się z mapą i dołączonymi do niej tekstami źródłowymi opisującymi wybrane podboje rzymskie. Następnie uczniowie – nadal w parach – wykonują polecenie 1: „Na podstawie przytoczonych w multimedium fragmentów tekstów źródłowych wyjaśnij, jaki wpływ miała polityka wewnętrzna imperium rzymskiego na jego rozwój terytorialny”. Wybrana para przedstawia swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą się do niej odnosić, uzupełniając ją w razie potrzeby.

3. W podobny sposób uczniowie pracują z poleceniem 2: omawiają, dlaczego zahamowanie polityki podbojów rzymskich zbiegło się w czasie z ustanowieniem cesarstwa. Nauczyciel w razie konieczności dopowiada istotne informacje.

4. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Uczniowie zapoznają się z filmem i wykonują indywidualnie polecenie 2.

5. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co było siłą armii rzymskiej? Które podbite rejony wymagały zwiększonej uwagi legionów rzymskich? Do czego mogła doprowadzić tak intensywna ekspansja i wkraczanie na dalekie ziemie? Jak myślicie, co dawało Rzymianom włączenie Morza Śródziemnego jako wewnętrznego akwenu imperium? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje i dyskutują.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 1, 2 i 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Kasjusz Dion, Historia rzymska, Ossolineum, Wrocław 2005.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Ossolineum, Wrocław 1956.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 1: Łuk Tytusa; CC BY‑SA 3.0, fot. Alexander Z., Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 2: Relief z Łuku Tytusa; CC BY‑SA 3.0, fot. Steerpike, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 3: Kolumna Trajana; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 4: Scena bitwy z kolumny Trajana; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 5: Łuk Konstantyna; CC BY‑SA 4.0, fot. Fallaner, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 6: Medaliony: scena polowania na niedźwiedzia i ofiary składanej Dianie na łuku Konstantyna; CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 7: Łuk Trajana w Benewencie; CC BY‑SA 4.0, fot. Decan, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 8: Detal z łuku Trajana; CC BY‑SA 3.0, fot. Camster2, Wikimedia Commons.