Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Nie jestem temu winien. Wszyscy to robią, wszyscy tak samo, wszyscy... Motywy postępowania Zenona Ziembiewicza w Granicy Zofii Nałkowskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura uzupełniająca

23) Zofia Nałkowska, Granica;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

przeanalizuje psychologiczne i społeczne motywacje działań Zenona Ziembiewicza;
rozpozna etyczne sprzeczności między deklaracjami a czynami bohatera;
przeanalizuje przykłady i funkcje mowy pozornie zależnej zastosowane w narracji w Granicy.
sformułuje i uzasadni ocenę postępowania bohatera.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi o przemyślenie cytatu: Nie jestem temu winien. Wszyscy to robią, wszyscy tak samo, wszyscy... oraz przygotowanie się do dyskusji.
Zadaje pytanie:
Czy postępowanie takie, jak wszyscy, jest moralne i etyczne?

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wraz z nimi ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. Następnie udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z zawartością sekcji „Przeczytaj” i „Ilustracja interaktywna”.

Faza realizacyjna:

Uczniowie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1–2 z sekcji „Ilustracja interaktywna”, następnie porównują odpowiedzi z sąsiednią parą.
Uczniowie całą grupą wykonują ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się” w formie burzy mózgów. Pozostałe zadania z sekcji uczniowie wykonują indywidualnie.
Zasadnicza część tej fazy lekcji ma formę dyskusji. Nauczyciel prosi uczniów o wymianę argumentów dotyczących tematu zadanego do przygotowania w domu. Nauczyciel moderuje przebieg dyskusji i czuwa nad tym, aby został zachowany porządek rozmowy.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące:
- Jakie motywacje kierowały działaniami Zenona Ziembiewicza?
- Jakie dostrzegasz etyczne sprzeczności między deklaracjami a czynami bohatera?
- Jaka jest twoja ocena postępowania Zenona Ziembiewicza?
Uczniowie wraz z nauczycielem krótko omawiają spełnienie kryteriów sukcesu zajęć.

Praca domowa:

Czy Zenon Ziembiewicz jest postacią jednowymiarową? Oceń postępowanie bohatera.

Materiały pomocnicze:

Lucyna Marzec, Spór o „Granicę” Zofii Nałkowskiej, Poznań 2019.
Sztuka powieściopisarska Nałkowskiej. (Lata 1935‑1954),Ewa Frąckowiak‑Wiegandtowa, Wrocław‑Warszawa‑Kraków‑Gdańsk 1975.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się