Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Efekty malarskie w poezji Młodej Polski. Kolor

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;
7) zna pojęcie syntezy sztuk, rozpoznaje jej cechy i ewolucję od romantyzmu do współczesności.
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dowie się, kto jest autorem toposu ut pictura poesis;

  • wyjaśni, na czym polega „malowanie słowem”;

  • wskaże chwyty językowe stosowane przez młodopolan w celu uplastycznienia języka;

  • wymieni ulubione kolory poetów młodopolskich;

  • omówi, na czym polega malarskość wiersza Kazimierza Przerwy‑Tetmajera Na „Żelaznej drodze” pod Reglami;

  • dokona przekształcenia fragmentu utworu poetyckiego na tekst prozatorski.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • prezentacja multimedialna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • kartony, farby, pędzle.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Efekty malarskie w poezji Młodej Polski. Kolor”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji pt. „Kolor w poezji Młodej Polski” na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz informacji z innych źródeł.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: omawianie ulubionych kolorów poetów młodopolskich, wyjaśnienie, kto jest autorem toposu ut pictura poesis oraz na czym polega „malowanie słowem”.

Faza realizacyjna:

  1. Prezentacje uczniów. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Wspólne omówienie wystąpień ze szczególnym uwzględnieniem mocnych stron propozycji ucznia.

  2. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

  3. Praca z multimedium. Uczniowie pracują w parach. Zapoznają się z multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Następnie analizują treść polecenia 1.: „Na podstawie zamieszczonych w galerii wierszy wynotuj przykładowe motywy i przypisywane im w młodopolskiej poezji barwy. Wybrane osoby omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.
    Następnie indywidualnie podają przykłady młodopolskich utworów poetyckich, które można określić jako „monochromatyczne”.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się” – daje uczniom czas na zapoznanie się z tekstem do ćwiczeń. Następnie uczniowie w kilkuosobowych grupach rozwiązują ćwiczenia. Nauczyciel ocenia pracę grup.

  2. Jeśli starczy czasu, uczniowie pracując w czterech grupach, zamieniają klasę w pracownię malarską. Na podłodze rozkładają kartony i za pomocą farb wykonują projekty widoków z uwzględnieniem młodopolskich fascynacji kolorami. Efekty swojej pracy eksponują w wyznaczonym miejscu w szkole (na przykład w bibliotece).

  3. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Prosi wybrane osoby o podsumowanie zdobytej wiedzy - w odniesieniu do zakładanych celów.

Praca domowa:

  1. Dokonaj przetworzenia pierwszej części wiersza Na „Żelaznej drodze” pod Reglami w tekst prozatorski. Zachowaj malarski charakter opisu, wykorzystując jak największą liczbę określeń kolorystycznych występujących w utworze Tetmajera.

Materiały pomocnicze:

  • Justyna Bajda, „Poeci – to są słów malarze…” Typy relacji między słowem a obrazem w książkach poetyckich okresu Młodej Polski, Wrocław 2010.

  • Grzegorz Gazda, Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku, Warszawa 2000.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.