Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Między nowym a starym. Polska za Kazimierza Wielkiego: kontynuacja i nowe perspektywy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje przejawy wielokulturowości na ziemiach polskich oraz zamieszkujące je mniejszości w czasach panowania Kazimierza Wielkiego;

• charakteryzuje politykę królewską wobec mniejszości narodowych;

• podaje przykłady polskiego prawodawstwa średniowiecznego odnoszącego się do ludności żydowskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie, jakie tereny przejmował Kazimierz Wielki po śmierci ojca, a które ziemie należały do Królestwa Polskiego w momencie śmierci Kazimierza.

Faza wstępna:

1. Przybliżenie przez nauczyciela wyświetlonych na tablicy: tematu („Między nowym a starym. Polska za Kazimierza Wielkiego: kontynuacja i nowe perspektywy”) oraz celów lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich w związku z nim interesuje? Określenie w ten sposób wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

3. Prowadzący prosi jedną osobę, aby przypomniała, jaki zakres terytorialny miało Królestwo Polskie w 1333 r., a jakie w 1370 roku. Wskazany uczeń udziela odpowiedzi, nauczyciel w razie konieczności ją koryguje. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co oznaczała taka zmiana i dołączenie kolejnych ziem do królestwa z punktu widzenia społecznego i organizacji państwa?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 1, 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie weryfikują swoje odpowiedzi z inną dwójką uczniów.

3. Praca z multimedium. Nauczyciel przed odtworzeniem pierwszego filmu edukacyjnego prosi uczniów, aby podczas oglądania wynotowali najważniejsze informacje, które następnie posłużą im do wykonania poleceń. Po obejrzeniu filmu uczniowie wykonują indywidualnie polecenie nr 3: „Omów reformy administracyjne Kazimierza Wielkiego. Wyjaśnij, jaki był ich cel”. Po ustalonym czasie uczniowie zgłaszają swoje propozycje na forum klasy, jedna osoba może je zapisywać na tablicy. Uczniowie mogą omawiać zgłoszone propozycje, dyskutować między sobą.

4. Prowadzący odtwarza drugi z filmów. Tym razem uczniowie wykonują w parach polecenie nr 5, omawiając, dlaczego w XIV w. Polska stała się państwem wielonarodowym i wielokulturowym.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj ćwiczenie 9: Sformułuj po dwa argumenty, które świadczą o tym, że państwo Kazimierza Wielkiego nawiązywało do tradycji, i o tym, że otwierało się na nowe perspektywy.

Materiały pomocnicze:

J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź 1986.

J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370), Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2017.

Wielka historia świata. Tomy 4 (Kształtowanie średniowiecza) oraz (Późne średniowiecze), praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności, Świat Książki 2004‑2006.

Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, PWN 2013.

Wskazówki metodyczne:

Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Film edukacyjny” i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi do dołączonych poleceń. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1: Wojciech Gerson, Przyjęcie Żydów w Polsce, XIX w.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2: Nagrobek Kazimierza Wielkiego; lic. edukacyjna, muzea.malopolska.pl.

• Ćwiczenie 8 - ilustracja A: Stara Synagoga w Krakowie; CC BY‑SA 3.0, fot. Jakub Hałun, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8 - ilustracja B: Katedra oriamńska we Lwowie; CC BY‑SA. 30, fot. Robin Schuil, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8 - ilustracja C: Parafia św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja Apostoła w Kazimierzu Dolnym; domena publiczna, Wikimedia Commons.