Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zmieniają się właściwości fizyczne fluorowców?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum; zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje wybrane właściwości fizyczne fluorowców;

• wyjaśnia, jak zmieniają się właściwości fluorowców wraz ze zwiększaniem się ich liczby atomowej, wykorzystując dane dotyczące właściwości fizykochemicznych;

• objaśnia zasady bezpiecznej pracy z gazami i lotnymi cieczami o właściwościach drażniących i toksycznych;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie, które pozwala na zbadanie wybranych właściwości substancji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• kieszeń i szuflada;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: Co jest takiego charakterystycznego we właściwościach fluorowców – pierwiastków należących do tej samej grupy? (Chodzi o różnorodność właściwości fizycznych – różny stan skupienia, różne barwy.) Uczniowie mogą wspomagać się układem okresowym pierwiastków chemicznych.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy starają się odpowiedzieć na pytanie: Jak zmieniają się właściwości fizyczne fluorowców?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej treść ćwiczenia 1, zawartego w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie analizują na forum zawartość tabeli.

2. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Uczestnicy zajęć zapoznają się z medium bazowym i wykonują ćwiczenie 1. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, wówczas uczniowie zapisują pytania w zeszytach. Następnie wspólnie weryfikują rozwiązanie polecenia do multimedium bazowego. Odpowiadają wzajemnie na swoje pytania, odczytane na forum klasy.

3. Eksperyment chemiczny – „Sublimacja jodu”. Nauczyciel wybiera ucznia do roli asystenta przeprowadzającego w obecności nauczyciela eksperyment. Nauczyciel przygotowuje odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne, rozdaje uczniom karty pracy. Uczeń wykonuje kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Pozostali samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętne osoby efektów pracy. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Powrót do fazy wstępnej, podczas której uczniowie mieli udzielić odpowiedzi na pytanie „Jak zmieniają się właściwości fizyczne fluorowców?”. Następuje zebranie wszystkich informacji na temat właściwości fizycznych, o których uczniowie dowiedzieli się podczas lekcji i porównanie z wcześniejszymi wypowiedziami.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje im określony czas na zastanowienie się, a potem chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje: układy okresowe, tablice właściwości fizykochemicznych. 2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zmieniają się właściwości fluorowców?

• Co to jest sublimacja i który pierwiastek z grupy fluorowców jej ulega?

• Co to jest woda bromowa?

3. Doświadczenie chemiczne: „Sublimacja jodu”

Sprzęt i szkło laboratoryjne: kolba okrągłodenna, zlewka, łyżeczka, maszynka elektryczna.

Odczynniki chemiczne: kryształki jodu.

Instrukcja wykonania:

• Umieść w zlewce 1/2 łyżeczki kryształków jodu.

• Na zlewce postaw kolbę okrągłodenną (do kolby wlej kilkanaście cmIndeks górny 3³ zimnej wody.

• Zlewkę przykrytą kolbą postaw na blacie płyty grzejnej i podgrzewaj delikatnie przez chwilę, po czym przerwij ogrzewanie.

• Obserwuj zmiany.

4. Karta charakterystyki substancji.

5. Karta pracy ucznia: