Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie właściwości posiada ozon?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

7) wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; (...).

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

9) wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; (...).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wie, jakie cechy fizykochemiczne posiada ozon;

• wnioskuje, jakie są możliwości wykorzystania ozonu przez człowieka;

• zastanawia się, jakie zagrożenie niesie za sobą używanie ozonu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna,

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• modelowanie;

• metoda lekcji odwróconej;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

Uczniowie oglądają film edukacyjny dotyczący właściwości ozonu.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęć: tlen a ozon – podobieństwa i różnice; wyjście do zdefiniowania przez nauczyciela procesu tworzenia się ozonu; podanie różnic pomiędzy obecnością ozonu w stratosferze i troposferze.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów losowo na pięć grup. Ich zadaniem będzie przygotowanie kilkustopniowego modelu 3D prezentującego działanie ozonu na komórkę bakterii lub wirusa. Uczniowie wspólnie projektują wielkość, kolory i inne szczegóły kolejnych elementów, rysują na arkuszach papieru – tak, by model każdego etapu procesu był spójny i ukazał analizowany proces. Po zakończeniu prac model jako pomoc naukowa pozostanie w szkolnej pracowni.

2. Praca w grupach, nauczyciel rozdaje uczniom materiały do wykonania zadania (patrz materiały pomocnicze) – uczniowie planują i możliwie jak najdokładniej odtwarzają wszystkie struktury wewnętrzne atakowanego organizmu. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich. Temat projektu: Model 3D utleniającego działania ozonu w zetknięciu z bakterią:

• grupa 1: zdrowa komórka bakteryjna - grupa tworzy model komórki ze wszystkimi organellami komórkowymi z uwzględnieniem odpowiednich proporcji ściany komórkowej;

• grupa 2: ozon wchodzi w reakcję ze ścianą komórkową bakterii. Grupa tworzy model fragmentu ściany komórki bakteryjnej z uwzględnieniem jej budowy/warstw. Tworzy też model cząsteczki ozonu;

• grupa 3: cząsteczki ozonu stykają się ze ścianą komórki, rozpoczynają działanie procesy utleniające. Grupa tworzy model, w którym cząsteczka ozonu styka się z ścianą komórkową i rozpoczyna proces jej rozkładu (np. fragment w miejscu zetknięcia może być zdeformowany);

• grupa 4: nowo utworzony otwór w ścianie komórkowej “zranił” bakterię. Grupa tworzy model, w którym komórka ma luki i uszkodzenia w ścianie komórkowej.

• grupa 5: bakteria zaczyna tracić swój kształt – cząsteczki ozonu kontynuują niszczenie ściany komórkowej. Ściana bakterii nie może dłużej utrzymać swojego kształtu, a komórka bakterii umiera – grupa tworzy model komórki, z mocno zdeformowaną ścianą komórkową i uszkodzonymi wewnętrznymi organellami.

3. Uczniowie składają poszczególne elementy modelu w odpowiedniej kolejności. Model powinien zostać prawidłowo podpisany i każda z faz krótko opisana.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by w parach ułożyli krzyżówkę (z co najmniej siedem haseł). Krzyżówka ma odnosić się do zagadnień tematu lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się krzyżówkami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny uczniowie powinni wykorzystać przygotowując się i/lub podczas zajęć oraz mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej, czy też jako nadrobienie zaległości, jeżeli uczeń był nieobecny na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A3, ołówki/długopisy, kolorowe pisaki/kredki, styropianowe kule/ modelina samoutwardzalna lub inna samoutwardzalna masa plastyczna (masa modelarska, papier mache, glina).