Dla nauczyciela

Numer e‑materiału: 3.4.1.7

Imię i nazwisko autora: Katarzyna Walkowska

Przedmiot: Język obcy nowożytny – język niemiecki

Temat zajęć: Kommunizieren ohne Worte / Komunikacja bez słów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, klasa IV, zakres podstawowy, poziom językowy B1+/B2

Cel ogólny lekcji:

Umiejętność wypowiadania się na temat komunikacji niewerbalnej oraz jej znaczenia w kontaktach z przedstawicielami różnych kręgów kulturowych

Podstawa programowa:

Podstawa programowa – wariant III.1.P Język obcy nowożytny nauczany jako pierwszy (kontynuacja 1. języka obcego nowożytnego ze szkoły podstawowej – kształcenie w zakresie podstawowym)
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się dość bogatym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.
II. Rozumienie wypowiedzi. Uczeń rozumie wypowiedzi ustne o umiarkowanym stopniu złożoności, wypowiadane w naturalnym tempie, w standardowej odmianie języka, a także wypowiedzi pisemne o umiarkowanym stopniu złożoności, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń samodzielnie tworzy proste, spójne i logiczne, w miarę płynne wypowiedzi ustne oraz proste, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
IV. Reagowanie na wypowiedzi. Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje ustnie w typowych, również w miarę złożonych sytuacjach oraz reaguje w formie prostego tekstu pisanego w typowych sytuacjach w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
V. Przetwarzanie wypowiedzi. Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Uczeń rozumie wypowiedzi ustne o umiarkowanym stopniu złożoności (np. rozmowy, wiadomości, komunikaty, ogłoszenia, instrukcje, relacje, wywiady, dyskusje, prelekcje), wypowiadane w naturalnym tempie, w standardowej odmianie języka:
3) określa intencje nadawcy/autora wypowiedzi;
IV. Uczeń tworzy proste, spójne i logiczne, w miarę płynne wypowiedzi ustne:
1) opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska;
6) wyraża i uzasadnia swoje opinie i poglądy, przedstawia i ustosunkowuje się do opinii i poglądów innych osób;
8) przedstawia zalety i wady różnych rozwiązań;
V. Uczeń tworzy proste, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne (np. notatkę, ogłoszenie, zaproszenie, życzenia, wiadomość, SMS, kartkę pocztową, e‑mail, historyjkę, list prywatny, życiorys, CV, list motywacyjny, wpis na blogu):
1) opisuje ludzi, zwierzęta, przedmioty, miejsca i zjawiska;
2) opowiada o czynnościach, doświadczeniach i wydarzeniach z przeszłości i teraźniejszości;
6) wyraża i uzasadnia swoje opinie i poglądy, przedstawia i ustosunkowuje się do opinii i poglądów innych osób;
VI. Uczeń reaguje ustnie w typowych, również w miarę złożonych sytuacjach:
3) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia;
10) pyta o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia;
13) wyraża uczucia i emocje (np. radość, smutek, niezadowolenie, złość, zdziwienie, nadzieję, obawę, współczucie);
VII. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. wiadomość, SMS, list prywatny, formularz, e‑mail, komentarz, wpis na czacie/forum) w typowych sytuacjach:
5) wyraża i uzasadnia swoje upodobania, preferencje, intencje i pragnienia, pyta o upodobania, preferencje, intencje i pragnienia innych osób;
15) dostosowuje styl wypowiedzi do odbiorcy.
VIII. Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie:
1) przekazuje w języku obcym nowożytnym informacje zawarte w materiałach wizualnych (np. wykresach, mapach, symbolach, piktogramach) lub audiowizualnych (np. filmach, reklamach);
2) przekazuje w języku obcym nowożytnym lub w języku polskim informacje sformułowane w tym języku obcym;
IX. Uczeń posiada:
1) podstawową wiedzę o krajach, społeczeństwach i kulturach społeczności, które posługują się danym językiem obcym nowożytnym oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, europejskiego i globalnego;
2) świadomość związku między kulturą własną i obcą oraz wrażliwość międzykulturową.
X. Uczeń dokonuje samooceny i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad językiem (np. korzystanie ze słownika, poprawianie błędów, prowadzenie notatek, stosowanie mnemotechnik, korzystanie z tekstów kultury w języku obcym nowożytnym).
XI. Uczeń współdziała w grupie (np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych językowych pracach projektowych).
XII. Uczeń korzysta ze źródeł informacji w języku obcym nowożytnym (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi), również za pomocą technologii informacyjno‑komunikacyjnych.
XIII. Uczeń stosuje strategie komunikacyjne (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, identyfikowanie słów kluczy lub internacjonalizmów) i strategie kompensacyjne, w przypadku gdy nie zna lub nie pamięta wyrazu (np. upraszczanie formy wypowiedzi, zastępowanie innym wyrazem, opis, wykorzystywanie środków niewerbalnych).
XIV. Uczeń posiada świadomość językową (np. podobieństw i różnic między językami).
Podstawa programowa – wariant III.1.R Język obcy nowożytny nauczany jako pierwszy (kontynuacja 1. języka obcego nowożytnego ze szkoły podstawowej – kształcenie w zakresie rozszerzonym)
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Znajomość środków językowych. Uczeń posługuje się bogatym zasobem środków językowych (leksykalnych – w tym związków frazeologicznych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.
II. Rozumienie wypowiedzi. Uczeń rozumie różnorodne złożone wypowiedzi ustne wypowiadane w naturalnym tempie oraz różnorodne złożone wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
III. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń samodzielnie tworzy w miarę złożone, spójne i logiczne, płynne wypowiedzi ustne oraz w miarę złożone, bogate pod względem treści, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
IV. Reagowanie na wypowiedzi. Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje ustnie w różnorodnych, również złożonych i nietypowych sytuacjach oraz reaguje w formie w miarę złożonego tekstu pisanego w różnorodnych sytuacjach, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
V. Przetwarzanie wypowiedzi. Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Uczeń posługuje się bogatym zasobem środków językowych (leksykalnych – w tym związków frazeologicznych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących tematów:
1) człowiek (np. dane personalne, okresy życia, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, rzeczy osobiste, uczucia i emocje, umiejętności i zainteresowania, społeczny i osobisty system wartości, autorytety, poczucie tożsamości);
5) życie prywatne (np. rodzina, znajomi i przyjaciele, czynności życia codziennego, określanie czasu, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy);
II. Uczeń rozumie różnorodne złożone wypowiedzi ustne wypowiadane w naturalnym tempie:
1) reaguje na polecenia;
2) określa główną myśl wypowiedzi lub fragmentu wypowiedzi;
3) określa intencje, nastawienie i postawy nadawcy/autora wypowiedzi;
4) określa kontekst wypowiedzi (np. formę, czas, miejsce, sytuację, uczestników);
5) znajduje w wypowiedzi określone informacje;
7) wyciąga wnioski wynikające z informacji zawartych w wypowiedzi;
10) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi.
III. Uczeń rozumie różnorodne złożone wypowiedzi pisemne:
1) określa główną myśl tekstu lub fragmentu tekstu;
4) znajduje w tekście określone informacje;
5) rozpoznaje związki między poszczególnymi częściami tekstu;
7) wyciąga wnioski wynikające z informacji zawartych w tekście;
8) odróżnia informacje o faktach od opinii;
9) rozpoznaje informacje wyrażone pośrednio oraz znaczenia przenośne;
10) rozróżnia formalny i nieformalny styl tekstu.
IV. Uczeń tworzy w miarę złożone, spójne i logiczne, płynne wypowiedzi ustne:
11) przedstawia sposób postępowania (np. udziela instrukcji, wskazówek, określa zasady, objaśnia procedury związane z załatwianiem spraw w instytucjach);
12) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi adekwatnie do sytuacji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • analizuje znaczenie komunikacji niewerbalnej w kontaktach międzyludzkich;

  • podaje przykłady gestów mogących mieć różne znaczenie;

  • opisuje, jak wykorzystuje komunikację niewerbalną w życiu codziennym.

Cele motywacyjne:

  • tworzenie i wykorzystywanie takich zadań językowych, które będą stanowiły ilustrację przydatności języka obcego do realizacji własnych celów komunikacyjnych oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu przez uczniów własnych zainteresowań oraz pasji;

  • wykorzystywanie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć), w tym z użyciem narzędzi związanych z technologiami informacyjno‑komunikacyjnymi, takich jak np. tablice interaktywne z oprogramowaniem, urządzenia mobilne;

  • zachęcanie uczniów do samooceny własnej pracy i stosowania różnych technik służących uczeniu się;

  • wykorzystanie zajęć z języka obcego do rozwijania wrażliwości międzykulturowej oraz kształtowania postawy ciekawości, tolerancji i otwartości wobec innych kultur, niekoniecznie tylko tych związanych z językiem docelowym.

Strategie uczenia się:

strategie pamięciowe:

  • stosowanie mnemotechnik do zapamiętywania nowych wyrazów i ich znaczeń – używanie obrazu i dźwięku obok słów (używanie skojarzeń wzrokowych, stosowanie słów kluczowych, wprowadzanie wyrazów i zwrotów do kontekstu sytuacyjnego, odtwarzanie dźwięków z pamięci, porównywanie dźwięków z naszego języka do dźwięków języka, którego się uczymy);

strategie kognitywne:

  • stosowanie technik generatywnych do uświadamiania sobie struktury języka – zadawanie pytań, robienie notatek, powtarzanie zdań na głos;

  • stosowanie technik strukturalnych – wybieranie najistotniejszych elementów, czytanie tekstu tylko dla jego ogólnego zrozumienia, czytanie lub słuchanie w celu znalezienia określonych szczegółów;

strategie kompensacyjne:

  • odgadywanie znaczenia wyrazów i struktur w tekstach słuchanych i czytanych (używanie wskazówek językowych – niektórych znanych wyrazów, zwrotów z języka polskiego bądź obcego i domyślanie się treści w języku niemieckim);

  • pokonywanie ograniczeń w pisaniu poprzez np. tworzenie nowych słów, użycie synonimów, antonimów, tworzenie parafrazy;

strategie społeczne:

  • zadawanie pytań osobom o oczekiwanych większych umiejętnościach językowych (prośba o wyjaśnienie, powtórzenie, o poprawienie błędów);

  • współpraca z innymi osobami (z kolegami na tym samym poziomie oraz z zaawansowanymi użytkownikami języka niemieckiego).

Metody i formy nauczania:

  • podejście humanistyczne;

  • podejście komunikacyjne;

  • podająca – pogadanka, praca z tekstem, praca z katalogiem interaktywnym;

  • aktywizująca – burza mózgów;

  • kognitywna – udzielanie objaśnień (wskazówek) i komentarzy;

  • programowana – z użyciem komputera, technik multimedialne.

Formy pracy:

  • praca indywidualna,

  • praca w parach,

  • praca w grupach,

  • plenum.

Środki dydaktyczne potrzebne do realizacji lekcji:

  • komputer (np. laptop) z dostępem do Internetu,

  • słowniczek,

  • tekst źródłowy,

  • multimedium (katalog interaktywny),

  • zestaw ćwiczeń interaktywnych,

  • karteczki ze zdaniami,

  • karteczki z początkami zdań.

Przebieg lekcji (2 jednostki lekcyjne):

a) Faza wprowadzająca

  • Nauczyciel prosi uczniów o wylosowanie karteczki z jednym z następujących zdań, np.: Ich freue mich; Ich finde das dumm; Ich bin damit einverstanden; Ich bin gestresst; Ich bin unsicher; Ich finde das cool!; Ich möchte das nicht hören; Das ist nicht in Ordnung. Zadaniem uczniów jest wyrażenie tej treści bez użycia słów, tak aby pozostali uczniowie mogli odgadnąć, jakie zdanie znajduje się na karteczce.

  • Po odgadnięciu zdań przez uczniów nauczyciel pyta: Wie ist das heutige Thema? Was meint ihr? Uczniowie podają propozycje tematów. Nauczyciel zapisuje temat, który był najbliższy właściwemu tematowi lekcji. Jeśli taka propozycja się nie pojawi, nauczyciel sam informuje uczniów, jaki temat będzie realizowany na zajęciach.

  • Uczniowie czytają tekst wprowadzający o komunikacji niewerbalnej.

b) Faza realizacyjna

  • Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z pytaniami w Übung 1 w części Przeczytaj oraz inicjuje krótką rozmowę. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na postawione w tym ćwiczeniu pytania: Wie kann man diese Fragen beantworten? Was meint ihr? Chętni uczniowie wypowiadają się na forum klasy.

  • Uczniowie zapoznają się z tekstem Ist Körpersprache wirklich so wichtig? W razie konieczności korzystają z dodatkowej pomocy, np. wyrazów i zwrotów zamieszczonych w słowniczku. Uczniowie dopasowują pytania z Übung 1 jako śródtytuły do tekstu.

  • Nauczyciel pyta: Wie werden die Fragen aus Übung 1 im Text beantwortet? Was habt ihr aus dem Text erfahren? Wybrani uczniowie udzielają odpowiedzi na forum klasy.

  • Uczniowie dobierają się w pary i wspólnie sprawdzają stopień zrozumienia treści tekstu, wykorzystując do tego Übung 2 i 3 w części Przeczytaj: zaznaczają informacje zgodne z treścią tekstu oraz znajdują w tekście niemieckie odpowiedniki wyrazów w języku polskim. Uczniowie wspólnie ustalają rozwiązania.

  • Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje kartę Placemat. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z obrazkami w katalogu oraz o przygotowanie do obrazków 2–11 krótkich jednozdaniowych wypowiedzi na temat symboliki mowy ciała. Nauczyciel pyta: Was fühlt wohl diese Person? Was möchte sie wahrscheinlich ausdrücken? Każdy z uczniów wpisuje swoje propozycje we własnym polu na karcie Placemat. Karta jest obracana kilka razy tak, aby każdy w grupie zapoznał się z propozycjami kolegi/koleżanki. Następnie uczniowie zapisują wspólną wersję w części centralnej planszy. Przedstawiciel jednej grupy prezentuje propozycje grupy na forum klasy. Przedstawiciele kolejnych grup dodają wyłącznie propozycje, które nie pojawiły się jako rozwiązania pierwszej grupy.

  • Nauczyciel pyta: Kann man jede Geste eindeutig interpretieren? Oder gibt es unterschiedliche Interpretationen? Chętni uczniowie wypowiadają się na forum klasy.

  • Uczniowie zapoznają się z katalogiem interaktywnym, czytają teksty i odsłuchują informacje.

  • Nauczyciel pyta: Welche Interpretationen der einzelnen Gesten habt ihr nicht genannt? Wybrani uczniowie odpowiadają na to pytanie.

  • Uczniowie pracują indywidualnie i sprawdzają stopień zrozumienia treści multimedium, wykorzystując do tego Übung 1 i 2 w części Katalog interaktywny: dopasowują opisy/interpretacje do poszczególnych obrazków oraz wyrazy o podobnym znaczeniu.

  • Nauczyciel prosi uczniów o pisemną odpowiedź na pytanie zawarte w Übung 3 w części Katalog interaktywny. Wybrany uczeń odczytuje wypowiedź na forum klasy.

c) Faza podsumowująca

  • Uczniowie losują kolejno początki zdań przygotowane przez nauczyciela i kończą daną wypowiedź, np.:

    1. Dank nonverbaler Kommunikation …

    2. Zu den Elementen der nonverblen Kommunikation …

    3. Es gibt Gesten oder Verhaltensweisen, die …

    4. Da Gesten unterschiedliche Bedeutung haben, …

    5. Um Missverständnissen vorzubeugen, …

    6. Wenn man den Blick vermeidet, …

    7. Körperlicher Abstand …

    8. Um Ablehnung auszudrücken, …

    9. Nicht jede Geste …

    10. Die Interpretaion der Gesten ist davon abhängig, …

Praca domowa

Uczniowie szukają informacji i przykładów gestów oraz zachowań, które mogą mieć różne znaczenie w różnych kulturach oraz formułują w języku niemieckim wypowiedź w formie notatki (Aufgabe 8 w części Sprawdź się).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania katalogu interaktywnego:

  • przed lekcją: uczniowie przygotowują określenia poszczególnych gestów i mimiki w języku niemieckim, np.: trzymać kciuki, mrugnąć okiem, pomachać ręką, skinąć głową, pokręcić głową, przybić piątkę itd.;

  • w trakcie lekcji: uczniowie w parach przygotowują scenki, w których wykorzystają jedną z form komunikacji niewerbalnej zaprezentowanych w katalogu oraz jedną spośród przygotowanych przed lekcją;

  • po lekcji: uczniowie piszą do slajdów okładkowych tekst wstępu i podsumowania zaprezentowanych treści.

Indeks górny Źródło: Contentplus.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY‑SA 3.0 Indeks górny koniec

Słownik