Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Czy sole kwasów karboksylowych hydrolizują?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

8) wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych soli np.: octanu sodu i mydła; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

9) wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu, wodnych roztworów niektórych soli np.: octanu sodu i mydła; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia i opisuje rodzaje hydrolizy soli;

• wyjaśnia przyczynę odczynu wodnych roztworów soli kwasów karboksylowych;

• pisze równania hydrolizy soli kwasów karboksylowych, które udowodnią dany odczyn roztworu soli;

• projektuje i wykonuje doświadczenie, w którym bada odczyn wodnych roztworów soli kwasów karboksylowych;

• na podstawie wzoru lub nazwy soli decyduje, czy jony tej soli ulegną reakcji hydrolizy.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza argumentów „za i przeciw”;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment uczniowski;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca w grupach;

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda;

• podręczniki;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: Na czym polega hydroliza? Jakie znaczenie dla człowieka ma hydroliza?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu hydroliza. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Analiza argumentów „za i przeciw”. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Czy sole kwasów karboksylowych hydrolizują?” Nauczyciel dzieli klasę na dwa zespoły. Zadaniem pierwszej drużyny jest przygotowanie argumentów za tym, że sole kwasów karboksylowych hydrolizują. Natomiast zadaniem drugiej drużyny jest przygotowanie argumentów przeciwnych - sole kwasów karboksylowych nie ulegają hydrolizie. Po ustalonym czasie uczniowie przedstawiają na zmianę argumenty „za i przeciw”. Jeden z uczniów zapisuje argumenty na tablicy. Po odbytej dyskusji, nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie.

2. Eksperyment uczniowski. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy i rozdaje uczniom karty pracy, odczynniki chemiczne oraz potrzebne szkło i sprzęt laboratoryjny. Każdy zespół wyłania spośród siebie lidera i losuje karteczkę z nazwą soli kwasu karboksylowego. Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie doświadczenia (wg instrukcji zamieszczonej w e‑materiale - ćwiczenie 1), w którym zostanie zbadany odczyn roztworu soli. Następnie ich zadaniem jest wyjaśnienie przyczyny danego odczynu roztworu soli oraz wypełnienie karty pracy.

3. Po upływie ustalonego czasu, liderzy grup prezentują rozwiązania na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną odpowiedzi uczniów.

4. Uczniowie samodzielnie pracują z wykorzystaniem symulacji interaktywnej celem badania procesów hydrolizy soli kwasów karboksylowych. Mogą wykorzystywać informacje zawarte w e‑materiale. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i wspiera ich podczas wykonywanego zadania.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• Na czym polega hydroliza soli?

• Jakie znacie rodzaje hydrolizy soli?

• Na czym polega hydroliza kationowa?

• Na czym polega hydroliza anionowa?

• Na czym polega hydroliza anionowo–kationowa?

• Dlaczego mydło ma odczyn zasadowy?

• Jaka sól kwasu karboksylowego ma odczyn zbliżony do obojętnego?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego, czy podczas przygotowywania się do lekcji czy sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Na czym polega hydroliza soli? Jakie znacie rodzaje hydrolizy soli? Na czym polega hydroliza kationowa? Na czym polega hydroliza anionowa? Na czym polega hydroliza anionowo–kationowa? Dlaczego mydło ma odczyn zasadowy? Jaka sól kwasu karboksylowego ma odczyn zbliżony do obojętnego?

2. Odczynniki chemiczne wynikające z opisu w e‑materiale - ćwiczenie 1.

3. Szkło i sprzęt laboratoryjny wynikający z opisu w e‑materiale – ćwiczenie nr 1.

4. Karteczki z nazwą soli kwasu karboksylowego np.:

• I grupa – etanian sodu

• II grupa – oktadekanian sodu

• III grupa – metanian litu

• IV grupa – heksadekanian sodu

• V grupa – etanian amonu

• VI grupa – metanian amonu

• VII grupa – benzoesan sodu

• VIII grupa – metanian potasu

5. Karty pracy ucznia: