Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: „Moja poezja niczego nie tłumaczy…” – o poetyce wierszy Tadeusza Różewicza

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
5) dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6) wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
11) korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;
12) wykorzystuje formę projektu w przygotowaniu i prezentowaniu oraz popularyzowaniu swoich zainteresowań i osiągnięć;
Lektura obowiązkowa
37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wypisuje najważniejsze cechy poetyki Tadeusza Różewicza;

  • omawia zadania, jakie stawia przed poezją Tadeusz Różewicz;

  • określa dominantę stylistyczną w wierszu Moja poezja;

  • uzasadnia, czy utwór Moja poezja jest manifestem.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca;

  • debata oksfordzka;

  • metoda projektów.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w dowolnych źródłach i przeczytanie wierszy Tadeusza Różewicza Kto jest poetą i Ocalony. Zachęca uczniów do swobodnej rozmowy – pyta, jaki obraz poety wyłania się z tych utworów, sugeruje uczniom, by zastanowili się jaki jest stereotypowy wizerunek poety i skonfrontowali to wyobrażenie z wierszem Różewicza Kto jest poetą.

  2. Nauczyciel zachęca uczniów do zastanowienia, w jaki sposób zmieniał się wizerunek poety od epoki romantyzmu, przez okres Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego aż do czasów współczesnych. Prosi o podanie przykładów barwnych osobowości poetów i poetek, omawia sposób kształtowania się wizerunku artysty, zależnie od charakteru epoki.
    Opcjonalnie:
    Nauczyciel proponuje uczniom projekt: stworzenie galerii wizerunków najsłynniejszych polskich poetów i poetek różnych epok.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Moja poezja niczego nie tłumaczy…” – o poetyce wierszy Tadeusza Różewicza.

  2. Nauczyciel wyświetla na tablicy cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z tekstem w sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie informacji zawartych w tych sekcjach.

  2. Nauczyciel podkreśla, że Różewicz jest twórcą – a przynajmniej współtwórcą – systemu wersyfikacyjnego nazywanego „czwartym metrum poezji polskiej”, którego istotą jest zapis struktury mówionego języka potocznego

  3. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Filmy”. Po wysłuchaniu wykładu Andrzeja Franaszka uczniowie wypisują samodzielnie najważniejsze cechy poetyki Tadeusza Różewicza, wyjaśniają, co odróżnia ją od poetyki jego poprzedników. Wybrana osoba prezentuje odpowiedź na forum, pozostali komentują, a nauczyciel podsumowuje. Następnie określają, jakie zadania stawia przed poezją Tadeusz Różewicz. Uczniowie zapisują zadania na tablicy.

  4. Po odczytaniu tekstu wiersza Moja poezja uczniowie określają cechy manifestu poetyckiego, tworzą definicję. Następnie wykonują ćwiczenia 7., 4., 3., 1., 5. Podsumowaniem działań będzie wspólne wykonanie ćwiczenia 2. i 6. Uczniowie wskazują w wierszu stosowne fragmenty i nazywają cechy poezji i cechy poetyki Różewicza. Na koniec wykonują ćwiczenie 8., odwołując się do stworzonej wcześniej definicji manifestu poetyckiego. Można zaproponować debatę oksfordzką. Uczniowie dzielą się na grupy: zwolenników i przeciwników tezy,
    że utwór jest manifestem poetyckim (grupa przeciwników może spróbować uzasadnić tezę, że jest to antymanifest). Nauczyciel występuje w roli marszałka.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel podsumowuje debatę oksfordzką, przywołując wypowiedzi krytyków literackich.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu.

  3. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Znajdź dwa inne autotematyczne wiersze Tadeusza Różewicza i porównaj je z utworem Moja poezja

  2. Zestaw manifest Tadeusza Różewicza z manifestami poetyckim poprzednich epok (romantyzm, Młoda Polska, futuryzm, surrealizm).

Materiały pomocnicze:

  • Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.

  • Wojciech Strokowski, Polonista polimedialny, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Kazimierz Wyka, Różewicz parokrotnie, Warszawa 1977.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać multimedium „Filmy” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się