Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny
Przedmiot: Historia
Temat: Literatura oświeceniowa. Edukacja i nauka
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej
Uczeń:
rozpoznaje dokonania przedstawicieli polskiego oświecenia w dziedzinie kultury;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje, jak miała przebiegać edukacja chłopców i dziewczynek z zamożnych i tych gorzej sytuowanych domów w XVIII w.;
sprawdza, kto czytał książki w XVIII w.;
udowadnia, że teksty literackie mogły nie tylko bawić i wzruszać, ale również uczyć i agitować;
wskazuje, czy oświecenie w Polsce i Europie miało więcej podobieństw, czy raczej różnic.
Strategie nauczania:
lekcja odwrócona,
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów,
prezentacja,
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,
dyskusja.
Formy zajęć:
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca w parach,
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,
telefony z dostępem do internetu,
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,
flipcharty, markery.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Tydzień przed lekcją nauczyciel tworzy pięć grup trzy-, czteroosobowych (w zależności od liczebności klasy może być więcej), które wybierają spośród siebie lidera.
Grupa 1 opracowuje zagadnienie: Początki oświecenia w Polsce – „oświecenie katolickie”.
Grupa 2 przygotowuje zagadnienie: Mecenat króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Grupa 3 przedstawi dwa problemy: Kto pisał i czytał książki oraz edukacja chłopców i dziewczynek.
Grupa 4 opracowuje zagadnienie: Siła słowa pisanego i uczucia w nich zawarte.
Grupa 5 przygotowuje zagadnienie: Ludzie nauki i ich osiągnięcia.
Uczniowie mogą wykorzystać w tym celu zasoby e‑podręcznika oraz inne źródła informacji. Sposób prezentacji jest dowolny: multimedialny, w formie plakatu, mapy mentalnej itp.
Faza wstępna
1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji.
2. Prowadzący prosi, aby uczniowie, którzy nie biorą udziału w prezentacji, w parach lub indywidualnie zapisywali na kartkach pytania na podstawie wiadomości prezentowanych przez kolegów i wrzucali je do przygotowanego pudełka.
Faza realizacyjna
1. Nauczyciel prosi poszczególne grupy, aby przygotowały się do prezentacji. Uczniowie przedstawiają przygotowane przez siebie tematy. Nauczyciel daje z każdej z grup 5 minut na prezentację.
Po wszystkich prezentacjach nauczyciel prosi, aby osoby, które nie brały w nich udziału, wrzuciły kartki z pytaniami do pudełka.
2. Prowadzący poleca uczniom, aby dobrali się w pary i zapoznali z poleceniami w medium bazowym, a następnie wspólnie odsłuchują treść audiobooka – fragment utworu Ignacego Krasickiego Pan Podstoli. Po wysłuchaniu i wykonaniu poleceń uczniowie wspólnie omawiają zaznaczone i zapisane odpowiedzi.
3. Następnie nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji:
Czy oświecenie w Polsce i Europie miało więcej podobieństw, czy raczej różnic?
Na podstawie zdobytej wiedzy uczniowie przedstawiają swoje odpowiedzi i je argumentują.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie w parach wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia, a następnie podają poprawne odpowiedzi.
2. Na zakończenie nauczyciel losuje kilka kartek z pytaniami, które uczniowie zapisali w czasie prezentacji. Wskazane osoby udzielają odpowiedzi.
3. Nauczyciel ocenia pracę osób, które przygotowały prezentację.
Praca domowa:
1. Wykonaj ćwiczenia wskazane przez nauczyciela.
2. Zwolennicy oświecenia hołdowali racjonalizmowi, empiryzmowi i antydogmatyzmowi. Racjonalizm stawiał w centrum rozum, empiryzm – doświadczenie i obserwację, a antydogmatyzm skłaniał do krytycznego spojrzenia na dotychczasowy stan wiedzy o człowieku i świecie. Udowodnij na konkretnych przykładach, że oświeceniowe idee przeniknęły do Rzeczpospolitej.
Materiały pomocnicze:
A.K. Czartoryski, Drugi list Imć Pana Doświadczyńskiego do przyjaciela swego względem edukacji córek, Warszawa 1781.
A. Jobert, Komisja Edukacji Narodowej w Polsce 1773‑1794. Jej dzieło wychowania obywatelskiego, Wrocław 1979.
I. Krasicki, Pan Podstoli, Kraków 1860.
J. Snopek, Oświecenie: szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.
J. U. Niemcewicz (1757–1841), Powrót posła. Komedia w 3 aktach, wolnelektury.pl.
Katechizm moralny dla uczniów Korpusu Kadetów, w: Prawidła moralne dla Szkoły Rycerskiey: zbiór pism tyczących się moralney edukacyi wychowania Szkoły Rycerskiey przez Adama Czartoryskiego w roku 1774 ułożone, Warszawa 1824.
M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.
Przepisy od Komisji Edukacji Narodowej Pensjomistrzom i Mistrzyniom dane, w: Pierwiastkowe przepisy pedagogiczne Komisji Edukacji Narodowej z lat 1773–1776, oprac. Z. Kukulski, Lublin 1923.
Przepis do szkół parafialnych, w: Pierwiastkowe przepisy pedagogiczne Komisji Edukacji Narodowej z lat 1773–1776, oprac. Z. Kukulski, Lublin 1923.
Z. Libera, Oświecenie, Warszawa 1991.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może wykorzystać tekst audiobooka jako wprowadzenie do lekcji.