Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak rysujemy wzory elektronowe cząsteczek i jonów złożonych?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

2) ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych.

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

2) ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze wzory elektronowe kropkowe wybranych cząsteczek i jonów złożonych;

• pisze wzory elektronowe kreskowo – kropkowe wybranych cząsteczek i jonów złożonych;

• pisze wzory elektronowe kreskowe wybranych cząsteczek i jonów złożonych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film samouczek;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „W jakim celu wprowadzono wzory elektronowe?”. Efektem jest wskazanie, że wzory są uniwersalnym sposobem komunikacji na całym świecie dotyczącym budowy związków chemicznych dla osób, które zetknęły się z tą dziedziną wiedzy.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Jakie są rodzaje wzorów elektronowych? Jakie są zasady pisania wzorów elektronowych? Efektem jest podanie wzorów elektronowych: kropkowe (wszystkie elektrony przedstawione są za pomocą kropek), kreskowe (każda para elektronów przedstawiona jest za pomocą kreski), kreskowo‑kropkowe (wiążąca para elektronowa przedstawiona jest kreską, a wolna para elektronowa zaznaczona jest jako dwie kropki).

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom sposób rysowania wzorów elektronowych: kropkowych, kreskowych i kreskowo‑kropkowych.

2. Uczniowie dobierają się w pary. Nauczyciel rozdaje każdej parze 10 kart, na których z jednej strony jest wzór sumaryczny związku chemicznego, a z drugiej są jego wzory elektronowe (kropkowe, kreskowe i kreskowo–kropkowe). Jeden z uczniów pokazuje drugiemu kartę ze wzorem sumarycznym, a drugi pisze jego wzory elektronowe (kropkowy, kreskowy i kreskowo‑kropkowy). Zadaniem ucznia, który nie widzi wzoru sumarycznego, jest go podać na podstawie wzorów elektronowych oraz ocenić ich poprawność u kolegi z pary. Uczniowie wymieniają się zadaniami aż do wykorzystania 10 kart.

3. Uczniowie w parach oglądają film samouczek zawarty w e‑materiale. Ich zadaniem jest wykonać polecenia dołączone do filmu samouczka. Nauczyciel ocenia pracę uczniów.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Pyta:

• Czym wzór elektronowy kreskowy różni się od kropkowego?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowy cząsteczki tlenku węgla(IV)?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy cząsteczki kwasu chlorowego(V)?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowo – kropkowy cząsteczki wody?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowy anionu fosforanowego(V)?

2. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez nauczyciela w ramach metody klasy odwróconej. Uczniowie medium mogą wykorzystać podczas przygotowania się do lekcji czy pracy kontrolnej, a uczniowie nieobecni na lekcji do samokształcenia i uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy wzór elektronowy kreskowy różni się od kropkowego?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowy cząsteczki tlenku węgla(IV)?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy cząsteczki kwasu chlorowego(VII)?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowo – kropkowy cząsteczki wody?

• Czy to jest prawidłowy wzór elektronowy kreskowy anionu fosforanowego(V)?

2. Wydrukowane wzory elektronowe do pkt. 2 w fazie realizacyjnej:

3. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.