SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Małgorzata Luc, Jacek Szmańda

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Przykłady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

1) wykazuje na przykładzie wybranych miejscowości wpływ działalności człowieka na powstawanie smogu na podstawie dostępnych źródeł podaje przyczyny i proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu tego zjawiska;

3) analizuje na przykładach ze świata i Polski wpływ działalności rolniczej, w tym płodozmianu i monokultury rolnej, chemizacji i mechanizacji rolnictwa, melioracji i nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko przyrodnicze;

4) wyjaśnia wpływ górnictwa na środowisko przyrodnicze na przykładzie odkrywkowych i głębinowych kopalni w Polsce i na świecie oraz dostrzega konieczność rekultywacji terenów pogórniczych;

8) identyfikuje konflikty interesów w relacjach człowiek – środowisko i rozumie potrzebę ich rozwiązywania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz podaje własne propozycje sposobów rozwiązania takich konfliktów;

9) podaje przykłady procesów rewitalizacji obszarów zdegradowanych i proekologicznych rozwiązań w działalności rolniczej, przemysłowej i usługowej, podejmowanych na wybranych obszarach, w tym cennych przyrodniczo;

10) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• nakreśla główne koncepcje racjonalnego gospodarowania środowiskiem przyrodniczym,

• wymienia i omawia zasady zrównoważonego rozwoju i świadczeń środowiskowych,

• identyfikuje potrzebę racjonalnego gospodarowania środowiskiem,

• wymienia przykłady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody nauczania: metody operatywne (praca z e‑materiałem, w tym z filmem edukacyjnym), rozmowa kierowana, pogadanka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer z dostępem do internetu

Materiały pomocnicze

Holzer S., Permakultura Seppa Holzera. Praktyczne zastosowanie w ogrodnictwie, sadownictwie i rolnictwie, tłum. E. Skowrońska, Wydawnictwo Purana, Lutynia 2014.

Macias A., Bródka S., Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.

Przewoźniak M, Czuchański J.T., Przyrodnicze podstawy gospodarki przestrzennej. Ujęcie proekologiczne, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Gdańsk–Poznań 2020.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć na podstawie wstępu do e‑materiału. Pogadanka.

• Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel przeprowadza rozmowę kierowaną, omawiając zagadnienia: 1) główne koncepcje stanowiące podstawy racjonalnego gospodarowania środowiskiem przyrodniczym (potencjał środowiska, świadczenia środowiskowe, zrównoważony rozwój); 2) rodzaje zasobów środowiska; 3) przykłady racjonalnego gospodarowania powietrzem i wodą jako zasobami niewyczerpywalnymi; 4) przykłady racjonalnego gospodarowania glebą i lasami jako zasobami wyczerpywalnymi odnawialnymi; 5) pemakultura jako najbardziej kompleksowy przykład racjonalnego gospodarowania środowiskiem na zasadach zrównoważonego rozwoju; 6) rekultywacja jako główna zasada racjonalnego gospodarowania środowiskiem zdegradowanym; 7) recykling jako obowiązek obywatelski i najpowszechniejszy sposób racjonalnego gospodarowania środowiskiem przyrodniczym.

• Podział uczniów na grupy (liczebność grup określa nauczyciel). Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z filmem edukacyjnym oraz audiobookiem, a następnie wykonanie poleceń zawartych w tych częściach e‑materiału. Po upływie określonego przez nauczyciela czasu przedstawiciele grup prezentują odpowiedzi. Następuje krótka dyskusja nad propozycjami uczniów.

• Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”. Wskazani uczniowie bądź ochotnicy przedstawiają odpowiedzi, nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje treści przekazane podczas lekcji i prosi o wskazanie najważniejszych kategorii świadczeń środowiskowych i podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju.

• Podsumowując, prosi o wymienienie najpowszechniejszych sposobów racjonalnego gospodarowania środowiskiem przyrodniczym, rekultywacji i recyklingu oraz o podanie własnych przykładów ich stosowania.

• Nauczyciel przypomina cele lekcji i ocenia aktywność uczniów. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, mówią, co ich zainteresowało, o czym chcieliby dowiedzieć się więcej itp.

Praca domowa

• Praca pisemna: Zastanów się nad przykładami racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania środowiskiem przyrodniczym w Twojej okolicy. Dokonaj oceny tych działań, podaj propozycje zmian.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny i audiobook mogą zostać wykorzystane w ramach innych zajęć poświęconych relacji człowiek – środowisko przyrodnicze (zakres podstawowy: XIII). Mogą zostać wykorzystane także podczas lekcji dotyczącej konieczności działań na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce (zakres podstawowy: XIV. 11).