Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Jean‑Jacques Rousseau. Wpływ i recepcja

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz recepcję poglądów Rousseau na temat stanu natury.

• Przeanalizujesz znaczenie myśli społecznej Rousseau dla twórców rewolucji francuskiej i dla utopijnych socjalistów.

• Prześledzisz wpływy myśli Rousseau w Polsce.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje znaczenie filozofii jako istotnej części dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Jean‑Jacques Rousseau. Wpływ i recepcja”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się przed zajęciami z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat lekcji i cele zajęć, które wyświetla przy użyciu tablicy interaktywnej lub rzutnika, oraz wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera uczniów w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów, dyskusja wstępna.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Co ma wspólnego Jean Jacques Rousseau z Robinsonem Crusoe Daniela Defoe?

Faza realizacyjna:

1. Pytanie problemowe. W zależności od stopnia przygotowania do lekcji uczniowie zapoznają się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” lub od razu przystępują do pracy. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy literacka postać Robinsona Crusoe w konfrontacji z dzikością bezludnej wyspy, którą musi zagospodarować była inspiracją dla Rousseau?. Uczniowie dzielą się wstępnie swoimi opiniami, następnie dzielą się na dwie grupy i przez kilka minut przygotowują do dyskusji. Właściwa wymiana opinii nie powinna zająć niż dziesięć minut lekcji, przy czym ostatnie dwie minuty przeznaczamy na podsumowanie dyskusji.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Grafika interaktywna”. Odczytanie polecenia do multimedium: Jaki portret osobowościowy przedstawił w swym poemacie Delille? Do jakich poglądów Rousseau nawiązuje wiersz? Jak sądzisz, dlaczego właśnie Franciszkowi Karpińskiemu bliska była postać filozofa z Genewy? Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Praca z tekstem źródłowym. Jeśli starczy czasu, uczniowie zapoznają się z tekstem źródłowym w sekcji „Grafika interaktywna”. Odpowiedź na polecenie do tekstu jest przygotowywana na forum, jako efekt wspólnej dyskusji.

4. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują zadania na czas, od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić uczniów ocenami za aktywność.

5. Nauczyciel wybiera osobę, która odczytuje na forum treść ostatniego ćwiczenia nr 7. Uczeń, prowadząc na forum analizę problemu, podaje swoją propozycję rozwiązania. Nauczyciel zachęca do dyskusji pozostałych uczniów, jeśli jest to koniecznie, naprowadza na prawidłowe rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie przygotowują propozycje rozwinięcia mapy myśli w sekcji „Sprawdź się”. Porównują swoje propozycje z wersją przygotowaną przed lekcją, dokonując autoewaluacji.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zaproponuj dwa teksty korespondujące z omawianymi podczas lekcji pojęciami. Przygotuj uzasadnienie swojego wyboru.

2. Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Rousseau: Pieniądze, które mamy, są narzędziem wolności. Pieniądze, za którymi się uganiamy – narzędziem niewoli.

Materiały pomocnicze:

• Martens E., Dydaktyka filozoficzna, w: „Edukacja Filozoficzna” 6 (1988).

• Wychowanie–mądrość–kultura. Problemy współczesnego wychowania w perspektywie sokratejskiej, red. B. Jodłowska i M. Flanczewska‑Wolny, Kraków 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Grafika interaktywna” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.