Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to są układy homo- i heterogeniczne?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• klasyfikuje materię jako układ jednorodny lub niejednorodny pod względem stanu fizycznego i składu;

• rozróżnia przemiany fazowe od przemian chemicznych;

• liczy liczbę stopni swobody Gibbsa;

• analizuje diagramy fazowe.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza wizualna;

• dyskusja dydaktyczna; ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, mazak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel podaje uczniom dwie próbki np. dressing włoski i izotonik. Prosi uczniów o zastanowienie się nad różnicami obydwu próbek. Pyta: czy wiesz, do jakiego typu układu zalicza się włoski dressing, a do jakiego izotonik?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęć „układ homogeniczny” i „heterogeniczny”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie z fazy wstępnej rozpoczęli dyskusję dydaktyczną na temat klasyfikacji dressingu i izotoniku do odpowiedniego układu termodynamicznego. Jeśli nie pada właściwa odpowiedź, uczniowie mają za zadanie odszukać w e‑materiale definicję układu homogenicznego i heterogenicznego i podać je na forum klasy oraz odpowiednio sklasyfikować te dwa przykłady.

2. Uczniowie samodzielne wymyślają pięć różnych przykładów dla każdego z układów i podają na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność ich klasyfikacji.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny, w którym zawarte są podstawowe definicje i przykłady.

4. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale na temat diagramu fazowego. Następnie nauczyciel wybiera przykład diagramu fazowego i wspólnie z uczniami go analizują. Podczas tej aktywności padają przykładowe pojęcia: sublimacja, topnienie, resublimacja, parowanie, krzepnięcie, które są wyjaśniane.

5. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, rozdaje arkusze papieru A4, mazaki. Dwie grupy mają za zadanie opisać przemiany fazowe i podać 4 przykłady takich przemian, a dwie pozostałe grupy mają za zadanie opisać przemiany chemiczne i podać cztery przykłady takich przemian. Po skończonej pracy liderzy grup prezentują efekty pracy, nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich, korzystając z generatora w abstrakcie, ułożył pytanie testowe jednokrotnego wyboru (lub wielokrotnego wyboru, lub krzyżówkę, w zależności od użytego generatora). Pytanie/krzyżówka ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami/krzyżówkami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.

2. Nauczyciel może również sprawdzić wiedzę uczniów korzystając z przykładowych pytań: jaki układ nazywamy homogenicznym i heterogenicznym? Jakie przemiany mogą zachodzić w układach? Co oznacza liczba stopni swobody? Co to jest temperatura krytyczna?

3. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniała/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany jako medium do przygotowania się do sprawdzianu. Film może być też wykorzystany przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu lepszego rozumienia nowych treści.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jaki układ nazywamy homogenicznym i heterogenicznym?

• Jakie przemiany mogą zachodzić w układach?

• Co oznacza liczba stopni swobody?

• Co to jest temperatura krytyczna?