Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Co to są układy homo- i heterogeniczne?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
V. Roztwory. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Zakres rozszerzony
V. Roztwory. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
klasyfikuje materię jako układ jednorodny lub niejednorodny pod względem stanu fizycznego i składu;
rozróżnia przemiany fazowe od przemian chemicznych;
liczy liczbę stopni swobody Gibbsa;
analizuje diagramy fazowe.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
analiza wizualna;
dyskusja dydaktyczna; ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
film edukacyjny;
technika zdań podsumowujących.
Forma pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;
podręczniki tradycyjne;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, kreda, mazak.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel podaje uczniom dwie próbki np. dressing włoski i izotonik. Prosi uczniów o zastanowienie się nad różnicami obydwu próbek. Pyta: czy wiesz, do jakiego typu układu zalicza się włoski dressing, a do jakiego izotonik?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęć „układ homogeniczny” i „heterogeniczny”.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Uczniowie z fazy wstępnej rozpoczęli dyskusję dydaktyczną na temat klasyfikacji dressingu i izotoniku do odpowiedniego układu termodynamicznego. Jeśli nie pada właściwa odpowiedź, uczniowie mają za zadanie odszukać w e‑materiale definicję układu homogenicznego i heterogenicznego i podać je na forum klasy oraz odpowiednio sklasyfikować te dwa przykłady.
Uczniowie samodzielne wymyślają pięć różnych przykładów dla każdego z układów i podają na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność ich klasyfikacji.
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny, w którym zawarte są podstawowe definicje i przykłady.
Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale na temat diagramu fazowego. Następnie nauczyciel wybiera przykład diagramu fazowego i wspólnie z uczniami go analizują. Podczas tej aktywności padają przykładowe pojęcia: sublimacja, topnienie, resublimacja, parowanie, krzepnięcie, które są wyjaśniane.
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, rozdaje arkusze papieru A4, mazaki. Dwie grupy mają za zadanie opisać przemiany fazowe i podać 4 przykłady takich przemian, a dwie pozostałe grupy mają za zadanie opisać przemiany chemiczne i podać cztery przykłady takich przemian. Po skończonej pracy liderzy grup prezentują efekty pracy, nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich, korzystając z generatora w abstrakcie, ułożył pytanie testowe jednokrotnego wyboru (lub wielokrotnego wyboru, lub krzyżówkę, w zależności od użytego generatora). Pytanie/krzyżówka ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami/krzyżówkami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.
Nauczyciel może również sprawdzić wiedzę uczniów korzystając z przykładowych pytań: jaki układ nazywamy homogenicznym i heterogenicznym? Jakie przemiany mogą zachodzić w układach? Co oznacza liczba stopni swobody? Co to jest temperatura krytyczna?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniała/łem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film edukacyjny może być wykorzystany jako medium do przygotowania się do sprawdzianu. Film może być też wykorzystany przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu lepszego rozumienia nowych treści.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jaki układ nazywamy homogenicznym i heterogenicznym?
Jakie przemiany mogą zachodzić w układach?
Co oznacza liczba stopni swobody?
Co to jest temperatura krytyczna?