Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Średniowieczny motyw tańca śmierci (danse macabre)
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
dokona analizy fragmentu Legendy o trzech żywych i trzech umarłych w celu ustalenia głównej idei tego utworu;
scharakteryzuje alegoryczną postać śmierci na podstawie wybranych utworów średniowiecznych;
opisze główny atrybut obrazu śmierci przedstawiany w dziełach plastycznych i literackich;
zredaguje tekst fragmentu* Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią*, zamieniając mowę bezpośrednią na mowę pośrednią.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie oglądają fragment filmu Siódma pieczęć Ingmara Bergmana (fragmenty rozgrywki szachowej Antoniusa Blocka ze Śmiercią).
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Średniowieczny motyw tańca śmierci (danse macabre)”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Chętne osoby omawiają przeczytane informacje.
Nauczyciel zadaje pytanie: „Jakie widzicie podobieństwa, a jakie różnice w przedstawieniu śmierci w utworach średniowiecznych i we fragmencie filmu?”. Uczniowie dzielą się refleksjami, a nauczyciel podkreśla, że filmowa rozgrywka ze śmiercią jest przykładem wykorzystania toposu kulturowego.
Faza realizacyjna:
Praca z multimedium (sekcja: „Galeria zdjęć interaktywnych”). Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach na podstawie opisów dołączonych do dzieł plastycznych napisali krótki tekst poświęcony sposobom obrazowania śmierci w średniowiecznych dziełach. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
Uczniowie w parach rozwiązują ćwiczenia zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je w większych grupach, przygotowując spójną argumentację, którą zaprezentują na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie zadań.
Faza podsumowująca:
Uczniowie w parach tworzą sentencje dotyczące śmierci. W swoich propozycjach powinni ująć wnioski z lekcji. Chętne osoby czytają sformułowane myśli.
Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące:
- Dlaczego motyw korowodu ludzi prowadzonych przez szkielet lub gnijącego trupa miał takie znaczenie dla Europejczyków żyjących w średniowieczu?
- Z czego wynikała popularność motywu tańca śmierci
- Jakie są główne atrybutu obrazu śmierci przedstawiane w dziełach plastycznych i literackich?
Praca domowa:
Napisz tekst będący współczesnym tańcem śmierci. Pamiętaj, że jednym z głównych wyróżników dzieł należących do tej kategorii jest wyliczanie przedstawicieli różnych grup społecznych. Wprowadź ten motyw do swojego tekstu.
Materiały pomocnicze:
Teresa Michałowska, Literatura polskiego średniowiecza, Warszawa 2011.
Wiesław Wydra (wyd.), Śmierci z Mistrzem dwojakie gadania... Nieznany drukowany przekaz Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią z 1542 r., Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2018.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.