Legenda o trzech żywych i trzech umarłych
Legenda o trzech żywych i trzech umarłych

[…]
Maluczkich czy możnych,
Śmierć w końcu kąsa,
Głupich i mędrców,
Wszystkich jednako.

Nie ma u niej wyjątków,
Ni dla bogacza, ni biedaka,
Ni dla infuły, ni dla korony,
Ni dla biskupa, ni dla księcia.

Nie szczędzi starości
Ni ludzi uczciwych,
Ni młodych w wieku kwiecia.
Zabiera wszystko, co ujrzy.

Oto robactwo i zgnilizna.
Oto trup budzący odrazę.
Chcesz czy nie chcesz,
Taki koniec czeka wszystkich.

3i3 Źródło: Legenda o trzech żywych i trzech umarłych, [w:] Jean Delumeau, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII–XVIII w., tłum. Adam Szymanowski, Warszawa 1994, s. 103.
Taniec Śmierci [wersja z Montserrat]
Taniec Śmierci

Ku śmierci spieszymy,
Przestańmy grzeszyć, przestańmy grzeszyć.
[…]
Krótki żywot rychło dobiegnie kresu,
Skwapliwa śmierć nadbiega i nikogo nie uszanuje.
Śmierć zabija wszystkich. Nikomu nie współczuje,
nikomu nie współczuje.
[…]
Jeśli się nie nawrócisz, nie staniesz się pokorny,
Jeśli nie zmienisz życia, by spełnić dobre uczynki,
Nie wejdziesz jako błogosławiony do królestwa Boga,
jako błogosławiony do królestwa Boga.
[…]
Kiedy zagrzmi trąba, w dniu ostatnim,
Kiedy przybędzie Sędzia,
Wezwie do siebie wybranych do wiecznej ojczyzny, potępionych rzuci do piekła,
potępionych rzuci do piekła.
[…]
Jakże smutni będą skazani na wieczną mękę!
Udręki nigdy się nie skończą i nie pochłoną ich.
O niestety! Nieszczęśni! Nigdy stamtąd nie wyjdą,
nigdy stamtąd nie wyjdą.
[…]
Niechaj wszyscy ziemscy królowie i możni tego świata,
I duchowni, i wszyscy mocarze
Uczynią się całkiem małymi. Niechaj odrzucą marności,
niechaj odrzucą marności.
[…]
Bracia najmilsi, jeśli rozważymy należycie mękę Pana
I zapłaczemy gorzko,
Będzie nas chronił jak źrenicy oka i przeszkodzi nam grzeszyć,
i przeszkodzi nam grzeszyć.

ts Źródło: Taniec Śmierci, [w:] Jean Delumeau, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII --- XVIII w., tłum. Adam Szymanowski, Warszawa 1994, s. 106–107.
Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Mors dicit1Mors dicit:
Otoż ci przed tobą stoję,
Oględaj postawę moję:
Każdemu się tak ukażę,
Gdy go żywota zbawię.
Nie lękaj się mie tym razem,
Iż mię widzisz przed obrazem2przed obrazem.
Gdy przydę, namilejszy, k tobie,
Tedy barzo zeckniesz sobie3zeckniesz sobie:
Zableszczysz na strony oczy4Zableszczysz na strony oczy,
Eż ci z ciała pot poskoczy5poskoczy;
Rzucęć się jako kot na myszy,
Aż twe sirce ciężko wdyszy6wdyszy.
[…]
Ostań tego wszego, tobie wielę7Ostań tego wszego, tobie wielę,
Przez dzięki kaźnią rozdzielę.
Mow se mną, boć mam działo8Mow se mną, boć mam działo,
Gdyć się se mną mowić chciało;
Widzisz, iżem ci robotnica –
Czemu cię wzięła taka tesnica?
Ma kosa wisz9wisz, trawę siecze,
Przed nią nikt nie uciecze.
[…]

Magister respondit10Magister respondit
Mistrz przemowił wielmi skromnie:
[…]
Mgleję wszytek i bladzieję,
Straciłem zdrowie i nadzieję.
Racz rzucić ot siebie kosę,
11 swoję głowę podniosę!

Mors dicit:
Darma, mistrzu, twoja mowa,
Tegom ci uczynić nie gotowa.
Dzirżę kosę na rejistrze12Dzirżę kosę na rejistrze,
Siekę doktory i mistrze,
Zawżdy ją gotową noszę,
Przez dzięki noclegu proszę.
[…]
Mam moc nad ludźmi dobremi,
Ale więcej nade złemi;
Kto nawięcej czyni złości,
Temu słamię kości.
Chcesz li jeszcze, wzjawię13wzjawię tobie,
Jedno bierz na rozum sobie14Jedno bierz na rozum sobie:
Powiem ci o mej kosie,
Jedno jej powąchaj w nosie,
Chcesz li spatrzać15spatrzać, jako ostra -
Zapłacze nad tobą siostra,
Mistrzostwać16Mistrzostwać nic nie pomogą,
W ocemgnieniu wezdrzysz nogą17W ocemgnieniu wezdrzysz nogą;
Jedno wyjmę z puzdra18z puzdra kosy,
Natychmiast smienisz głosy19smienisz głosy.
Dał ci mi to Wszechmogący,
Bych morzyła lud żywiący20żywiący.
[…]
W grzechu się ludzkiem kocham,
A tego nigdy nie przeniecham21nie przeniecham.
Duchownego i świecskiego,
Zbawię żywota każdego,
A każdego morzę, łupię,
O to nigdy nie pokupię22O to nigdy nie pokupię:
Kanonicy i proboszcze
Będą w mojej szkole jeszcze,
I plebani s miąszą23s miąszą szyją,
Jiżto24Jiżto barzo piwo piją
podgardłki25podgardłki na pirsiach wieszają;
Dobre kupce, roztocharze26roztocharze,
Wszytki moja kosa skarze;
Panie i tłuste niewiasty,
Co sobie czynią rozpasty27rozpasty,
Mordarze28Mordarze i okrutniki,
Ty posiekę niebożczyki29Ty posiekę niebożczyki;
Dziewki, wdowy i mężatki
Posiekę je za jich niestatki30niestatki.
Szlachcicom bierzę szypy31szypy, tulce32tulce,
A ostawiam je w jenej33w jenej koszulce;
Żaki i dworaki,
Ty posiekę nieboraki;
Wszytki, co na ostre gonią34co na ostre gonią,
Biegam za nimi z pogonią;
Kto się rad ku bitwie miece35miece,
Utnę mu rękę i plece36plece,
Rozdzielę ji z swoją miłą,
A ostawię ji prawym wiłą;
Chcę mu sama trafić włosy37trafić włosy,
Iże smieni głosy.
[…]

polk Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Warszawa 1984, s. 269–273.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
1
Pokaż ćwiczenia:
RTU3dsb0QknZN1
Ćwiczenie 1
Czy w Legendzie o trzech żywych i trzech umarłych śmierć przyjmuje konkretną postać? Wybierz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Nie, śmierci nie ukazano tu jako konkretnej postaci., 2. Tak, przedstawiono ją jako gnijącego trupa., 3. Tak, ukazano ją w postaci szkieletu., 4. Tak, opisano ją jako kąsającego węża.
RlUbEta73F3Fw1
Ćwiczenie 2
Wybierz te słowa oraz frazy, które podają prawdziwe informacje na temat Legendy o trzech żywych i trzech umarłych. Anonimowy autor Legendy o trzech żywych i trzech umarłych chciał uzmysłowić czytelnikom, że (tu wybierz: wszyscy są wobec śmierci równi / wypełnianie przykazań uchroni przed śmiercią). W tym celu zastosował (tu wybierz: wyliczenie / anaforę), a jako ofiary śmierci wymienił przedstawicieli różnych stanów. Gnijący trup natomiast to obraz przypominający, (tu wybierz: co czeka każdego zmarłego / jak wygląda śmierć).
R1QA75kVYOTHI1
Ćwiczenie 3
Zaznacz poprawne odpowiedzi:
Według anonimowego twórcy Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią zabija ona ludzi, bo: Możliwe odpowiedzi: 1. Według anonimowego twórcy Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią Śmierć zabija ludzi, bo:, 2. takie zalecenie otrzymała od Boga, 3. w ten sposób karze ludzi za grzechy, 4. chce zdobyć władzę nad całym światem, 5. namówił ją do tego szatan, 6. zazdrości ludziom tego, że potrafią cieszyć się z życia
11
Ćwiczenie 4

Do kolejnych czterech rzeczy ostatecznych dobierz odpowiedni cytat z Tańca Śmierci.

R1c7WoIFwQbzs
Śmierć (Uzupełnij). Sąd Ostateczny (Uzupełnij). Niebo (Uzupełnij). Piekło (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj śmierć na podstawie utworu Taniec Śmierci.

RgiUtmp9rYCtf
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Jedyną wypowiedź Magistra w załączonym fragmencie Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią przekształć tak, by została zapisana za pomocą mowy zależnej. Pozostaw sens tej wypowiedzi, ale użyj współczesnego nam języka.

R1LA5UBGKRjHm
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Korzystając z tekstu Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią, opisz główny atrybut Śmierci.

Rs96s0FSb41dO
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Na podstawie wszystkich trzech utworów zamieszczonych w lekcji napisz tekst liczący 100–120 słów, w którym odpowiesz na pytanie: Kto może nie bać się śmierci?

RC16KpYWCZNL0
(Uzupełnij).
Praca domowa

Napisz tekst będący współczesnym tańcem śmierci. Pamiętaj, że jednym z głównych wyróżników dzieł należących do tej kategorii jest wyliczanie przedstawicieli różnych grup społecznych. Wprowadź ten motyw do swojego tekstu.

Rvs0uLa99dLqm
(Uzupełnij).