Galeria zdjęć interaktywnych
Polecenie 1
Na podstawie opisów dołączonych do dzieł plastycznych napisz krótki tekst poświęcony sposobom obrazowania śmierci w średniowiecznych dziełach.
Ilustracja interaktywna przedstawia rycinę. Znajduje się na niej korowód ludzi w średniowiecznych strojach, którzy wychodzą z bram miasta na pole. W korowodzie postacie króla, królowej, duchownych, dworzan, mieszczan, rzemieślników mieszają się ze szkieletami ludzkimi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ilustracja przedstawia jedną z kopii Emblematów śmiertelności z cmentarza Dominikańskiego w szwajcarskiej Bazylei. Nie zawiera motywów tanecznych, ale przedstawiono tu kompozycję częstą w Tańcach śmierci: szkielety prowadzą korowód postaci, na którego czele stoją papież i cesarz, a więc najważniejsi ludzie w hierarchii średniowiecznej Europy. Charakterystyczny jest punkt wyjścia, z którego procesja wyruszyła – piękne miasto ma oznaczać świat z jego przyjemnościami. Ważne jest też obrazowanie punktu dojścia: to wspólna mogiła w postaci ogromnego dołu. Multiplikowanie szkieletów miało oglądającym tę ilustrację uzmysławiać, że śmierć dotknie każdego i dawać wyobrażenie o liczbie ludzi, którzy już umarli.
Ilustracja interaktywna przedstawia rycinę. Znajduje się na niej korowód ludzi w średniowiecznych strojach, którzy wychodzą z bram miasta na pole. W korowodzie postacie króla, królowej, duchownych, dworzan, mieszczan, rzemieślników mieszają się ze szkieletami ludzkimi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ilustracja przedstawia jedną z kopii Emblematów śmiertelności z cmentarza Dominikańskiego w szwajcarskiej Bazylei. Nie zawiera motywów tanecznych, ale przedstawiono tu kompozycję częstą w Tańcach śmierci: szkielety prowadzą korowód postaci, na którego czele stoją papież i cesarz, a więc najważniejsi ludzie w hierarchii średniowiecznej Europy. Charakterystyczny jest punkt wyjścia, z którego procesja wyruszyła – piękne miasto ma oznaczać świat z jego przyjemnościami. Ważne jest też obrazowanie punktu dojścia: to wspólna mogiła w postaci ogromnego dołu. Multiplikowanie szkieletów miało oglądającym tę ilustrację uzmysławiać, że śmierć dotknie każdego i dawać wyobrażenie o liczbie ludzi, którzy już umarli.John Bewick, Hans Holbein, John Sidney Hawkins, Thomas Hodgson, Taniec śmierci, 1789
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia ścianę dużego budynku z freskiem. Ukazany jest tu duchowny stojący na ambonie przed grupą wiernych. Za ich plecami znajduje się postać śmierci, podobna do bardzo chudego człowieka, obciągniętego skórą. Ciało śmierci jest pokiereszowane, z ranami. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. W austriackiej gminie Metnitz Taniec śmierci umieszczono na murze budynku. Taki sposób prezentowania Śmierci był w Europie bardzo częsty: freski pokrywały mury cmentarzy, kostnic czy wnętrza kościołów. Dzięki umieszczaniu Tańców śmierci w przestrzeni związanej z obrzędami religijnymi, szczególnie – z pogrzebami, upowszechniano topos „czterech rzeczy ostatecznych”, bo stykali się z nim nie tylko teologowie czytający traktaty o umieraniu, ale wszyscy, którzy znaleźli się w świątyni lub na placu cmentarnym. Uczestnicy uroczystości dostawali przekaz w postaci słów kaznodziei głoszącego mowę poświęconą rzeczom ostatecznym, a sceneria potwierdzała jego słowa.
Uwagę zwraca też wygląd Śmierci – nie przedstawiono jej w sposób, który zwycięży w szesnastym wieku, czyli w postaci szkieletu. Tu Śmierć jest ukazana jako trup, które będzie gnił, rozpadał się, co miało dodatkowo podkreślać kruchość ludzkiej egzystencji.
Ilustracja interaktywna przedstawia ścianę dużego budynku z freskiem. Ukazany jest tu duchowny stojący na ambonie przed grupą wiernych. Za ich plecami znajduje się postać śmierci, podobna do bardzo chudego człowieka, obciągniętego skórą. Ciało śmierci jest pokiereszowane, z ranami. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. W austriackiej gminie Metnitz Taniec śmierci umieszczono na murze budynku. Taki sposób prezentowania Śmierci był w Europie bardzo częsty: freski pokrywały mury cmentarzy, kostnic czy wnętrza kościołów. Dzięki umieszczaniu Tańców śmierci w przestrzeni związanej z obrzędami religijnymi, szczególnie – z pogrzebami, upowszechniano topos „czterech rzeczy ostatecznych”, bo stykali się z nim nie tylko teologowie czytający traktaty o umieraniu, ale wszyscy, którzy znaleźli się w świątyni lub na placu cmentarnym. Uczestnicy uroczystości dostawali przekaz w postaci słów kaznodziei głoszącego mowę poświęconą rzeczom ostatecznym, a sceneria potwierdzała jego słowa. Uwagę zwraca też wygląd Śmierci – nie przedstawiono jej w sposób, który zwycięży w szesnastym wieku, czyli w postaci szkieletu. Tu Śmierć jest ukazana jako trup, które będzie gnił, rozpadał się, co miało dodatkowo podkreślać kruchość ludzkiej egzystencji.
Uwagę zwraca też wygląd Śmierci – nie przedstawiono jej w sposób, który zwycięży w szesnastym wieku, czyli w postaci szkieletu. Tu Śmierć jest ukazana jako trup, które będzie gnił, rozpadał się, co miało dodatkowo podkreślać kruchość ludzkiej egzystencji.
Taniec śmierci
Źródło: Wikimedia Commons, Johann Jaritz, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ilustracja interaktywna przedstawia drzewo na polu. W jego koronie znajdują sią sylwetki ludzi. Pod drzewem stoi śmierć, strzela z łuku w koronę drzewa. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. W hiszpańskim miasteczku Morella wśród fresków zdobiących klasztor św. Franciszka znajduje się scena odbiegająca od typowego przedstawienia tańca śmierci. 2. Postać Śmierci nawiązuje do biblijnego obrazowania pochodzącego z Apokalipsy św. Jana. Jednego z Czterech jeźdźców Apokalipsy opisano w ostatniej księdze Pisma Świętego jako postać jadącą na białym koniu i trzymającą w ręku łuk. 3. Motyw szczurów podgryzających drzewo, na którym siedzą ludzie, nie należał do szczególnie eksploatowanych. Wybór tego gatunku gryzoni ma sens metaforyczny, bo w kulturze chrześcijańskiej kojarzono go ze złem, demonem, głodem i śmiercią. 4. Na biblijnym Drzewie Życia siedzą ludzie różnych stanów – dzięki temu fresk nie jest pozbawiony akcentów optymistycznych: dzięki zawierzeniu Bogu człowiek może otrzymać życie wieczne.
Ilustracja interaktywna przedstawia drzewo na polu. W jego koronie znajdują sią sylwetki ludzi. Pod drzewem stoi śmierć, strzela z łuku w koronę drzewa. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. W hiszpańskim miasteczku Morella wśród fresków zdobiących klasztor św. Franciszka znajduje się scena odbiegająca od typowego przedstawienia tańca śmierci. 2. Postać Śmierci nawiązuje do biblijnego obrazowania pochodzącego z Apokalipsy św. Jana. Jednego z Czterech jeźdźców Apokalipsy opisano w ostatniej księdze Pisma Świętego jako postać jadącą na białym koniu i trzymającą w ręku łuk. 3. Motyw szczurów podgryzających drzewo, na którym siedzą ludzie, nie należał do szczególnie eksploatowanych. Wybór tego gatunku gryzoni ma sens metaforyczny, bo w kulturze chrześcijańskiej kojarzono go ze złem, demonem, głodem i śmiercią. 4. Na biblijnym Drzewie Życia siedzą ludzie różnych stanów – dzięki temu fresk nie jest pozbawiony akcentów optymistycznych: dzięki zawierzeniu Bogu człowiek może otrzymać życie wieczne.Fragment fresku Danse macabre
Źródło: Wikimedia Commons, Codex, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ilustracja przedstawia korowód postaci w średniowiecznych strojach. Stoją one w kole, trzymając się za ręce. Pośrodku leży szkielet ludzki. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Fragment fresku z Morelli przedstawia trzymających się za ręce przedstawicieli różnych stanów, otaczających otwarty grób, w którym znajdują się zwłoki. Można w tej kompozycji dostrzec echa popularnej w średniowieczu legendy O trzech żywych i trzech umarłych. Opowiadała ona o spotkaniu jadących na polowanie bogatych młodzieńców z trzema gnijącymi trupami leżącymi w dole. Sens legendy polegał na uzmysłowieniu, że niedługo młodzi i czerpiący z życia szlachcice staną się gnijącymi zwłokami. 2. Potęgę śmierci potwierdza fakt, że ma ona również władzę nad najważniejszymi dostojnikami świeckimi i kościelnymi. Zazwyczaj na czele korowodu Tańca Śmierci stali król i papież. Na fresku z Morelli znajdują się oni w górnym szeregu, zwróceni twarzą do oglądających dzieło, zajmują więc eksponowaną pozycję, a to potwierdza ich specjalny status. Atrybutem władzy królewskiej była otwarta korona, a papieskiej tiara, czyli zamknięta, potrójna korona. Zdarzało się (choć nie dotyczy to fresku z Morelli), że koronę nosiła również śmierć, co miało podkreślać jej rządy nad wszystkimi ludźmi. 3. W głównym punkcie fresku namalowano trupa złożonego w grobowcu. Wszyscy tańczący wokół niego mają świadomość, że czeka ich taki sam los: zostaną złożeni w ziemi, gdzie ludzkie szczątki zamienią się w proch.
Ilustracja przedstawia korowód postaci w średniowiecznych strojach. Stoją one w kole, trzymając się za ręce. Pośrodku leży szkielet ludzki. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Fragment fresku z Morelli przedstawia trzymających się za ręce przedstawicieli różnych stanów, otaczających otwarty grób, w którym znajdują się zwłoki. Można w tej kompozycji dostrzec echa popularnej w średniowieczu legendy O trzech żywych i trzech umarłych. Opowiadała ona o spotkaniu jadących na polowanie bogatych młodzieńców z trzema gnijącymi trupami leżącymi w dole. Sens legendy polegał na uzmysłowieniu, że niedługo młodzi i czerpiący z życia szlachcice staną się gnijącymi zwłokami. 2. Potęgę śmierci potwierdza fakt, że ma ona również władzę nad najważniejszymi dostojnikami świeckimi i kościelnymi. Zazwyczaj na czele korowodu Tańca Śmierci stali król i papież. Na fresku z Morelli znajdują się oni w górnym szeregu, zwróceni twarzą do oglądających dzieło, zajmują więc eksponowaną pozycję, a to potwierdza ich specjalny status. Atrybutem władzy królewskiej była otwarta korona, a papieskiej tiara, czyli zamknięta, potrójna korona. Zdarzało się (choć nie dotyczy to fresku z Morelli), że koronę nosiła również śmierć, co miało podkreślać jej rządy nad wszystkimi ludźmi. 3. W głównym punkcie fresku namalowano trupa złożonego w grobowcu. Wszyscy tańczący wokół niego mają świadomość, że czeka ich taki sam los: zostaną złożeni w ziemi, gdzie ludzkie szczątki zamienią się w proch.Danse macabre
Źródło: Wikimedia Commons, Codex, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ilustracja interaktywna przedstawia plac, na którym zgromadzone są bawiące się szkielety ludzkie. Grają na instrumentach. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Hans Holbein (młodszy), niemiecki grafik i malarz renesansu, w 1523 r. wykonał cykl drzeworytów nazwany Alfabet śmierci, a w 1525 r. – Taniec Śmierci. Z tego drugiego cyklu pochodzi dzieło zatytułowane Trębacze Śmierci. 2. Jednym z częstych rekwizytów w plastycznych przedstawieniach danse macabre są instrumenty muzyczne. Holbein również odwołuje się do tego motywu. Motta towarzyszące rycinie zawierają cytaty z Księgi Rodzaju i Apokalipsy. Przywołane fragmenty Biblii uzupełniają kompozycję plastyczną, która ma przypominać, że śmierć jest następstwem grzechu pierworodnego. 3. Na pierwszym planie znalazł się szkielet wybijający rytm na kotłach. Ten ekspresyjny motyw może kojarzyć się z obrazami ukazującymi pole bitwy, na których dobosz uderzeniami w wojskowy bęben wzywa do walki. U Holbaina motyw ten jest zapowiedzią zagłady.
Ilustracja interaktywna przedstawia plac, na którym zgromadzone są bawiące się szkielety ludzkie. Grają na instrumentach. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Hans Holbein (młodszy), niemiecki grafik i malarz renesansu, w 1523 r. wykonał cykl drzeworytów nazwany Alfabet śmierci, a w 1525 r. – Taniec Śmierci. Z tego drugiego cyklu pochodzi dzieło zatytułowane Trębacze Śmierci. 2. Jednym z częstych rekwizytów w plastycznych przedstawieniach danse macabre są instrumenty muzyczne. Holbein również odwołuje się do tego motywu. Motta towarzyszące rycinie zawierają cytaty z Księgi Rodzaju i Apokalipsy. Przywołane fragmenty Biblii uzupełniają kompozycję plastyczną, która ma przypominać, że śmierć jest następstwem grzechu pierworodnego. 3. Na pierwszym planie znalazł się szkielet wybijający rytm na kotłach. Ten ekspresyjny motyw może kojarzyć się z obrazami ukazującymi pole bitwy, na których dobosz uderzeniami w wojskowy bęben wzywa do walki. U Holbaina motyw ten jest zapowiedzią zagłady.Hans Holbein, Taniec Śmierci: Trębacze Śmierci
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia duchownego w ornacie, pelerynie i mitrze na głowie, który tańczy pomiędzy dwoma, również tańczącymi, szkieletami. W lewej dłoni trzyma duży krzyż. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Papież pojawiał się w wielu przedstawieniach Tańców śmierci. Nie wynikało to z antyklerykalnego nastawienia autorów. Papież był najwyżej postawionym hierarchą w średniowiecznej Europie, więc umieszczenie go na początku korowodu ofiar podkreślało potęgę Śmierci. Postać papieża znajduje się na piętnastowiecznym obrazie niemieckiego malarza Bernta Notkego (1435 – ok. 1508), w kościele pod wezwaniem św. Mikołaja w Tallinie w Estonii. 2. Najbliżej prawej strony obrazu znajduje się papież, ciągnięty przez dwa trupy symbolizujące śmierć. Są on aktywne, dynamiczne, jeden ze szkieletów chwyta za papieski pastorał, symbolizujący władzę nad całym Kościołem. 3. Prosta trumna, na ramionach Śmierci, przeznaczona dla kościelnego dostojnika, świadczy o tym, jak niewiele znaczy papież wobec potęgi śmierci.
Ilustracja interaktywna przedstawia duchownego w ornacie, pelerynie i mitrze na głowie, który tańczy pomiędzy dwoma, również tańczącymi, szkieletami. W lewej dłoni trzyma duży krzyż. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Papież pojawiał się w wielu przedstawieniach Tańców śmierci. Nie wynikało to z antyklerykalnego nastawienia autorów. Papież był najwyżej postawionym hierarchą w średniowiecznej Europie, więc umieszczenie go na początku korowodu ofiar podkreślało potęgę Śmierci. Postać papieża znajduje się na piętnastowiecznym obrazie niemieckiego malarza Bernta Notkego (1435 – ok. 1508), w kościele pod wezwaniem św. Mikołaja w Tallinie w Estonii. 2. Najbliżej prawej strony obrazu znajduje się papież, ciągnięty przez dwa trupy symbolizujące śmierć. Są on aktywne, dynamiczne, jeden ze szkieletów chwyta za papieski pastorał, symbolizujący władzę nad całym Kościołem. 3. Prosta trumna, na ramionach Śmierci, przeznaczona dla kościelnego dostojnika, świadczy o tym, jak niewiele znaczy papież wobec potęgi śmierci.Bernt Notke, Danse macabre, XV w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia kobietę w średniowiecznej sukni oraz koronie i chuście na głowie. Wokół kobiety tańczą dwa szkielety osłonięte częściowo zwojami podartego materiału. Kobieta również tańczy. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. W centralnej części obrazu znajduje się postać królowej. Jej obecność potwierdza główną ideę Tańców, czyli równość wobec śmierci wszystkich ludzi niezależnie od płci, wieku i statusu społecznego. W średniowiecznych Tańcach kobiety pojawiały się zazwyczaj nie jako indywidualności, a członkinie tłumu. Wizje te potwierdzały, że nikt nie ucieknie przed śmiercią, ponadto, pośrednio dokumentowały obecny w tej epoce mizoginizm, wynikający z lęku przed kobietą, grzeszną Ewą. Nieprzypadkowo na obrazie Notkego dominują mężczyźni. 2. Towarzyszące królowej szkielety robią wrażenie najbardziej roztańczonych spośród wszystkich wizerunków śmierci. Ukazanie ich w ruchu kojarzyć należy z panującym w średniowieczu przekonaniem, że kobieta łatwiej niż mężczyzna ulega pokusom (np. pragnieniu zabawy).
Ilustracja interaktywna przedstawia kobietę w średniowiecznej sukni oraz koronie i chuście na głowie. Wokół kobiety tańczą dwa szkielety osłonięte częściowo zwojami podartego materiału. Kobieta również tańczy. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. W centralnej części obrazu znajduje się postać królowej. Jej obecność potwierdza główną ideę Tańców, czyli równość wobec śmierci wszystkich ludzi niezależnie od płci, wieku i statusu społecznego. W średniowiecznych Tańcach kobiety pojawiały się zazwyczaj nie jako indywidualności, a członkinie tłumu. Wizje te potwierdzały, że nikt nie ucieknie przed śmiercią, ponadto, pośrednio dokumentowały obecny w tej epoce mizoginizm, wynikający z lęku przed kobietą, grzeszną Ewą. Nieprzypadkowo na obrazie Notkego dominują mężczyźni. 2. Towarzyszące królowej szkielety robią wrażenie najbardziej roztańczonych spośród wszystkich wizerunków śmierci. Ukazanie ich w ruchu kojarzyć należy z panującym w średniowieczu przekonaniem, że kobieta łatwiej niż mężczyzna ulega pokusom (np. pragnieniu zabawy).Bernt Notke, Danse macabre: Śmierć i królowa, XV w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia siedzącego na fotelu mężczyznę w płaszczu i berecie na głowie. Za jego plecami stoi ludzki szkielet. Opiera się mężczyźnie na prawym ramieniu. Po bokach fotela stoją jeszcze dwaj mężczyźni, rozmawiają z siedzącym. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Wśród drzeworytów wchodzących w skład Tańca Śmierci autorstwa Hansa Holbeina są też takie, które przedstawiają spotkanie Śmierci z przedstawicielami różnych zawodów. Zalicza się do nich sędziego oraz lekarza, a więc reprezentantów tych profesji, które mogły wpływać na długość ludzkiego życia. Jednak ich moc okazuje się mało znacząca wobec potęgi śmierci. 2. Tańce śmierci służyły podkreśleniu przemijania. Na drzeworycie Holbeina jest ono obrazowane przez leżącą u stóp sędziego klepsydrę, która jest wanitatywnym symbolem upływającego czasu i śmiertelności człowieka.
Ilustracja interaktywna przedstawia siedzącego na fotelu mężczyznę w płaszczu i berecie na głowie. Za jego plecami stoi ludzki szkielet. Opiera się mężczyźnie na prawym ramieniu. Po bokach fotela stoją jeszcze dwaj mężczyźni, rozmawiają z siedzącym. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Wśród drzeworytów wchodzących w skład Tańca Śmierci autorstwa Hansa Holbeina są też takie, które przedstawiają spotkanie Śmierci z przedstawicielami różnych zawodów. Zalicza się do nich sędziego oraz lekarza, a więc reprezentantów tych profesji, które mogły wpływać na długość ludzkiego życia. Jednak ich moc okazuje się mało znacząca wobec potęgi śmierci. 2. Tańce śmierci służyły podkreśleniu przemijania. Na drzeworycie Holbeina jest ono obrazowane przez leżącą u stóp sędziego klepsydrę, która jest wanitatywnym symbolem upływającego czasu i śmiertelności człowieka.Hans Holbein, Taniec Śmierci
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Polecenie 2
Opisz motywy i ich funkcję w przedstawieniach Tańca śmierci. Zwróć uwagę na rośliny, przedmioty i zwierzęta.