Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Procesy państwotwórcze

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

2) charakteryzuje atrybuty państwa jako organizacji politycznej (terytorialność, przymusowość, suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna); przedstawia cechy władzy państwowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie państwo;

• analizuje poszczególne koncepcje powstawania państwa;

• charakteryzuje atrybuty państwa jako organizacji politycznej;

• omawia funkcje państwa;

• wskazuje przykłady działalności państwotwórczej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• rozmowa nauczająca;

• kula śniegowa.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Krótkie wprowadzenie na temat państwa i jego roli w życiu narodów i społeczeństw.

Faza realizacyjna

1. Kula śniegowa – „Czym jest państwo i w jaki sposób ono powstaje?”, uczniowie przedstawiają swoje propozycje, które następnie są zapisywane na tablicy, tworząc rozbudowaną definicję państwa i procesów państwotwórczych. Następnie wspólnymi siłami redagują właściwy zapis do zeszytu przedmiotowego.

2. Przedstawienie i omówienie teorii dotyczących genezy państwa – rozmowa nauczająca.

3. Analiza teorii genezy państwa:

• teistycznej;

• naturalnego rozwoju;

• teologicznej;

• patriarchalnej;

• patrymonialnej;

• umowy społecznej;

• podboju i przemocy;

• solidarystycznej;

• psychologicznej;

• marksistowskiej;

• funkcjonalnej.

4. Omówienie atrybutów państwa; suwerenności, powszechności, przymusowości, ludności, terytorium, władzy i zdolności do utrzymywania stosunków dyplomatycznych.

5. Burza mózgów dotycząca funkcji, jakie pełni państwo. Klasa na tablicy przedstawia swoje propozycje funkcji i zadań państwa. Są one omawiane na forum klasy i następnie definiowane w postaci notatki do zeszytu.

Funkcje wewnętrzne:

• prawodawcza;

• porządkowa;

• administracyjna;

• kulturowa;

• socjalna;

• gospodarczo‑organizatorska.

Funkcje zewnętrzne:

• ochrona granic;

• polityka zagraniczna.

6. Analiza sytuacji, kiedy można uznać istnienie państwa za legalne. Praca z multimedium bazowym o sposobach powstawania państw według Lecha Antonowicza.

7. Wykonanie ćwiczeń do medium bazowego oraz podsumowanie zajęć.

Faza podsumowująca

1. Wykonanie ćwiczeń 1–5 z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Dokończenie ćwiczeń oraz krótka analiza tego, jak powstało państwo polskie.

Materiały pomocnicze:

Thomas Hobbes, Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Czesław Znamierowski, Warszawa 1954.

Ludwik Gumplowicz, Filozofia społeczna, 1909.

Michał Potocki, Jak powstaje nowe państwo: oto wyboista droga do niepodległości, forsal.pl.

Dominik Sipiński, Dekolonizacja Pacyfiku trwa. Jest nowe nowe państwo, polityka.pl.

Marek Marian Dziekan, Radosław Bania, Krzysztof Zdulski, Państwo Islamskie – powstanie i działalność samozwańczego kalifatu, histmag.org.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Prezentacja multimedialna może być wykorzystana do lekcji powtórzeniowej lub jako inspiracja do przygotowania prezentacji o powstawaniu wybranego państwa.