Michał Potocki Jak powstaje nowe państwo: oto wyboista droga do niepodległości

Teoretycznie do powstania państwa wystarczy spełnienie czterech kryteriów, które zawarto w pamiętającej 1933 rok konwencji z Montevideo. Państwo musi mieć stałą ludność, terytorium z określonymi granicami, suwerenną władzę i uznanie międzynarodowe. O trzy pierwsze kwestie nietrudno: gdyby niepodległość ogłosiła warszawska dzielnica Bemowo, miałaby zarówno terytorium (25 km kw. to więcej, niż dysponują Watykan czy Monako), ludność (populację mniejszą niż bemowskie 116 tys. obywateli ma na świecie 18 w pełni uznanych państw), jak i demokratycznie wybrane władze w postaci burmistrza i rady dzielnicy. Gorzej byłoby z uznaniem międzynarodowym.

Świat uznaje secesję, gdy nie grozi to lawiną żądań ze strony innych separatystów. Po pierwsze taką okazję daje dekolonizacja. W Europie z tego tytułu w latach 60. niepodległość uzyskały należące do Wielkiej Brytanii Cypr i Malta. ONZ uznaje, że obecnie na świecie istnieje 16 terytoriów podlegających dekolonizacji, z czego tylko jedno – Gibraltar – leży w Europie. Tyle że akurat niepodległego Gibraltaru raczej nie zobaczymy. Jego mieszkańcom jest dobrze jako poddanym królowej Elżbiety i nie chcą myśleć o zmianie statusu.

Drugi przypadek to rozpad federacji. Państwa powstałe po upadku ZSRR, Jugosławii czy Czechosłowacji nie miały problemu z uznaniem międzynarodowym, bo wcześniej stanowiły tzw. jednostki pierwszego rzędu. Przekładając to na prostszy język, o ile Ukraina została uznana natychmiast, o tyle Czeczenia nie miała na to szans. Ukraina była bowiem „aż” republiką, a Czeczenia „jedynie” republiką autonomiczną w składzie innej republiki sowieckiej – Rosji. Powtórzenie takiego scenariusza jest w Europie możliwe jedynie w przypadku Belgii, o której rozpadzie na Flandrię i Walonię dywaguje się od lat.

Trzeci przypadek to dogadanie się z władzami centralnymi. Jeśli te powiedzą „tak”, nikt nie będzie się przecież sprzeciwiał. To kazus Sudanu Południowego, który ogłosił samodzielność w porozumieniu z Sudanem. Dzięki temu w dniu wejścia w życie deklaracji o niepodległości nowy kraj uznawało już 26 państw, a po pięciu dniach Sudan Płd. stał się dumnym 193. członkiem ONZ. W ten sposób niepodległość może uzyskać Szkocja, której władze planują na 2014 rok plebiscyt w tej sprawie. Katalonia nie pasuje do tego schematu. Madryt jej po prostu nie uzna, obawiając się, że do nowego kraju zechcą się też przyłączyć inne, zdominowane przez Katalończyków regiony, jak Baleary czy Walencja. – Niepodległa Katalonia? Po moim i moich kolegów trupie – oświadczył reprezentujący wojskowych płk Francisco Alaman, zaś król Juan Carlos nazwał dążenia katalońskiego premiera Artura Masa mianem pogoni za chimerami.

cyt1 Źródło: Michał Potocki, Jak powstaje nowe państwo: oto wyboista droga do niepodległości, dostępny w internecie: forsal.pl [dostęp 6.03.2020 r.].

Dominik Sipiński Dekolonizacja Pacyfiku trwa. Jest nowe nowe państwo

20 lat po zakończeniu wojny domowej Bougainville 98 proc. uczestników referendum opowiedziało się za niepodległością. Na razie jednak trudno być optymistą co do przyszłości tego niewielkiego kraju.

Mieszkańcy praktycznie nieznanego na świecie regionu Bougainville, wciąż należącego do Papui‑Nowej Gwinei, 23 listopada rozpoczęli dwutygodniowe referendum niepodległościowe. Głosowanie trwało do 7 grudnia. Z 206 tys. uprawnionych do głosowania w referendum wzięło udział 187 tys. osób, a 98 proc. opowiedziało się za niepodległością mimo intensywnej kampanii władz.

Bougainville – 194. niepodległe państwo świata

Mieszkańcy Bougainville dołączają tym samym do listy społeczeństw, które w suwerenności widzą szansę na lepsze wykorzystanie bogactw naturalnych i koniec grabienia ich najpierw przez kolonialistów, a potem okupacyjne władze centralne. Na razie jednak trudno być optymistą co do niepodległej przyszłości Bougainville.

Powstanie kraj przynajmniej na początku bardzo słaby gospodarczo, ze szczątkowym systemem edukacji i ochrony zdrowia oraz narażony, jak cały region południowej Oceanii, na najbardziej gwałtowne skutki katastrofy klimatycznej. Wielu mieszkańców realistycznie zdaje sobie zresztą sprawę, że bycie autonomiczną częścią Papui‑Nowej Gwinei jest dla nich bardziej opłacalne. Ale wydarzenia w Bougainville pokazują też, że skutki bardzo krwawej wojny domowej i nieufności wobec oddalonej stolicy w kraju stworzonym przez kolonialistów są długofalowe. „Starsi mieszkańcy pamiętają czasy, gdy Bougainville korzystało na znajdujących się tu zasobach naturalnych i rozwijało się ekonomicznie… Mamy nadzieję, że głosowanie cofnie nas do tych czasów” – mówił „Guardianowi” jeden z lokalnych aktywistów.

cyt2 Źródło: Dominik Sipiński, Dekolonizacja Pacyfiku trwa. Jest nowe nowe państwo, dostępny w internecie: polityka.pl [dostęp 6.03.2020 r.].

Marek Marian Dziekan, Radosław Bania, Krzysztof Zdulski Państwo Islamskie – powstanie i działalność samozwańczego kalifatu

Państwo Islamskie (ISIS) to salaficka organizacja terrorystyczna, która ogłosiła swoje powstanie na terytorium Iraku i Syrii w 2014 roku. W odpowiedzi prezydent USA Barack Obama autoryzował międzynarodową interwencję przeciwko Państwu Islamskiemu. Dzięki temu udało się zahamować ekspansję terrorystów z samozwańczego kalifatu.

W roku 2014 światowe media zelektryzowała informacja o militarnych sukcesach jednej z organizacji terrorystycznych na Bliskim Wschodzie, określanej mianem Państwa Islamskiego Iraku i Syrii – ISIS. Bojownicy tej organizacji w spektakularny sposób zajęli najważniejsze miasta Iraku – Mosul i Tikrit.

cyt3 Źródło: Radosław Bania, Marek Marian Dziekan, Krzysztof Zdulski, Państwo Islamskie – powstanie i działalność samozwańczego kalifatu, dostępny w internecie: histmag.org [dostęp 6.03.2020 r.].