Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Dlaczego niektóre cukry złożone wykazują właściwości redukujące, a inne nie?

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XX. Cukry. Uczeń:

7) wyjaśnia, dlaczego maltoza ma właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących.

Zakres rozszerzony

XX. Cukry. Uczeń:

7) wyjaśnia, dlaczego maltoza ma właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia budowę cząsteczek cukrów prostych i złożonych;

• wyjaśnia różnicę między aldozą a ketozą;

• pisze wzory Hawortha cukrów w formie pierścieniowej na podstawie wzorów Fischera form łańcuchowych;

• wyjaśnia, z czego wynikają właściwości redukujące cukrów;

• podaje obserwacje i  wnioski charakterystyczne dla pozytywnego i negatywnego wyniku Prób Trommera i Tollensa.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda,marker.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: na czym polegają właściwości redukujące? Z czego wynikają właściwości redukujące cukrów?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół próby Trommera i Tollensa.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów na temat, czy cukry proste mają właściwości redukujące oraz określenie, na podstawie budowy cząsteczek cukrów prostych, właściwości redukujących aldoz i ketoz.

2. Wprowadzenie pojęcie anomerów i wyjaśnienie dlaczego za właściwości redukujące monosacharydów odpowiada wyłącznie forma łańcuchowa. Nauczyciel inicjuje dyskusję.

3. Ćwiczenia w pisaniu wzorów Hawortha form pierścieniowych cukrów w postaci określonego anomeru na podstawie wzoru Fischera formy łańcuchowej. Uczniowie podchodzą do tablicy.

4. Uczniowie analizują material źródłowy. Wprowadzenie pojęcia disacharydu oraz wiązania O‑glikozydowego. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej z e‑materiału mechanizm powstawania disacharydu, celem omówienia go. Określenie właściwości redukujących disacharydu na podstawie jego wzoru. Postawienie wniosku: jeżeli jeden z anomerycznych atomów węgla nie uczestniczy w tworzeniu wiązania O‑glikozydowego to disacharyd ma właściwości redukujące.

5. Rozważenie przypadku polisacharydów - wykazanie właściwości nieredukujących. Nauczyciel inicjuje dyskusję poprzez zadawanie przykładowych pytań: Które atomy węgla u polisacharydów uczestniczą w wiązaniu O‑glikozydowym? Czy w przypadku polisacharydów występuje zjawisko mutarotacji? Czy w próbie Trommera i Tollensa polisacharydy dają pozytywny wynik? Jeśli nie, to dlaczego?

6. Nauczyciel odsyła uczniów do medium bazowego i prosi o wykonanie ćwiczeń indywidualnie.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania:

• Co to są dwucukry i podaj przykłady?

• Jakie warunki musi spełniać cząsteczka dwucukru, aby miała właściwości redukujące?

• Co to jest wiązanie glikozydowe?

• Na czym polega próba Tollensa i próba Trommera?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacje i modele 3D  mogą być wykorzystane przez uczniów przed sprawdzianem. Również uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do samokształcenia. Medium może też być wykorzystane na lekcji biologii, przy omawianiu cukrów.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to są dwucukry i podaj przykłady?

• Jakie warunki musi spełniać cząsteczka dwucukru, aby miała właściwości redukujące?

• Co to jest wiązanie glikozydowe?

• Na czym polega próba Tollensa i próba Trommera?